Ήξερε κι εκείνη από δρόμους, σαν την ηρωίδα του νέου της βιβλίου. “Η Φλο στον δρόμο“. Ήταν κι εκείνη μια Φλο. Έχει ζήσει τις πατρίδες κι από μέσα κι απέξω∙ και ως γηγενής και ως μετανάστρια. “Μας περιμένει δρόμος”, λέει η μητέρα της στη Φλο. Και ξαφνικά, βρίσκονται στον δρόμο. Δρόμο παίρνουν, δρόμο αφήνουν. Τους κυνηγούν όλοι, ως και το ποτάμι. Προσφυγική κρίση, κλιματική αλλαγή, περιβαλλοντικοί μετανάστες. Η Φλο στον δρόμο. Και η συγγραφέας της μαζί της, με μια πρωτότυπη ιστορία ελπίδας και επιβίωσης.
Κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ψυχογιός. Με την ιδιαίτερη εικονογράφηση της Ρένιας Μεταλληνού.
#diavazoume /#diavazoume_mazi την Έλενα Αρτζανίδου σε #Συνέντευξη στο #ELNIPLEX.
Έλενα ποια είναι η Φλο; Είναι όλα τα παιδιά;
Πολύ σωστά, ναι είναι το κάθε παιδί που βρίσκετε πάνω στο πλανήτη μας.
Πώς σκέφτηκες το όνομα Φλο; Παραπέμπει στη ροή, στο ρεύμα, στη βιασύνη…
Η ηρωίδα, η Φλο ήταν το πρώτο πράγμα που εμφανίστηκε μπροστά μου πριν 2,5 χρόνια και μου συστήθηκε με το μικρό της όνομα. «Με λένε Φλο», αυτό ήταν το μόνο που μου είπε και τρύπωσε βαθιά μέσα μου δίχως στιγμή να μείνει ήσυχη.
Με αιφνιδίασε, αλλά σκέφτηκα πως ίσως με αυτό το όνομα ήθελε να κοιτάξω παντού γύρω μου. Να παρατηρήσω μέσα και έξω από τα σύνορα. Και αυτό έκανα και τότε είδα αυτήν την ροή σε κάθε τι στον κόσμο που άλλοτε ήταν αρμονική και άλλοτε γεννούσε τρόμο.
Γιατί επιλέγεις το ποτάμι για να σηματοδοτήσεις την απειλή; Υπάρχει περιβαλλοντική διάσταση στην επιλογή του ποταμιού ή μέσω αυτού συμπυκνώνεις την ορμή μιας καθολικής απειλής;
Με απασχόλησε πάρα μα πάρα πολύ όταν κατάλαβα την κατάσταση της Φλο. Το ποτάμι σηματοδοτεί και την περιβαλλοντική διάσταση, αλλά κυρίως πίσω του ήθελα και έκρυψα την όποια απειλή υπάρχει. Απειλή πολέμου, απειλή παρατεταμένης ξηρασίας, απειλή πλημμύρας, απειλή από το λιώσιμο των πάγων και την αύξηση της θερμοκρασίας, απειλή από τους ιούς και πολλά ακόμη.
Άλλωστε ποτάμι δεν είναι και η ζωή; Ένα ποτάμι με άνθη και άλλοτε με θάμνους αιχμηρούς που την ματώνουν.
Πόσο κοντά είμαστε, πιστεύεις, σε πιο μαζικούς βίαιους εκτοπισμούς εξαιτίας της περίφημης κλιματικής αλλαγής, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο;
Οι επιστήμονες χρόνια τώρα μας προειδοποιούσαν και μας προετοίμαζαν. Τώρα πλέον όλοι τους μιλούν πως το φαινόμενο εξελίσσεται ραγδαία. Είμαστε ήδη μέσα σε αυτό το ρεύμα των κλιματικών, επικίνδυνων μεταβολών. Τα δύσκολα ήδη ξεκίνησαν παγκόσμια και καθημερινά γινόμαστε μάρτυρες σε ασύλληπτες πλημμύρες και την ίδια στιγμή αλλού μαστίζονται από ανομβρία. Η αλλαγή εποχών διαταράσσει τη γονιμότητα, επιφέρει έλλειψη τροφών και όλα αυτά έρχονται και γεννούν θέματα οικονομικής ανέχειας, πυροδοτούν πολέμους, ανισότητες, ξεριζωμούς για τον άλλο τόπο, αυτόν της επαγγελίας. Πρέπει αυτοί που έχουν τη δύναμη, που παίρνουν αποφάσεις, να αντιδράσουν, αλλιώς το τοπίο στη ζωή σύντομα θα είναι ακόμη πιο διαφορετικό και τότε οι μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών με όλα όσα γεννάει αυτό το φαινόμενο στους ίδιους αλλά και στους άλλους λαούς θα είναι οδυνηρό και ανεξέλεγκτο.
Γιατί η Φλο και η μητέρα της έχουν χρώμα και όλοι οι υπόλοιποι είναι περιγράμματα; Είναι μια εικαστική επιλογή της Ρένιας Μεταλληνού ή το συζητήσατε προηγουμένως;
Είναι μια απόφαση της Ρένιας που ήταν και η καλύτερη. Η Ρένια απέδειξε και πάλι πόσο σπουδαία εικονογράφος είναι.
Δεν σας κρύβω πόσο με απασχολούσε αυτό το κομμάτι, δηλαδή πώς θα αποτυπωθούν αυτοί οι ήρωές μου, αυτά τα γυναικόπαιδα που περπατούν, τρέχουν, απογοητεύονται και συνυπάρχουν σε αυτήν τη βίαιη φυγή μαζί με τη Φλο και τη μητέρα της, δίχως στιγμή να μιλούν. Αυτή η εικαστική σύλληψη και απόδοση της Ρένιας Μεταλληνού, δεν σας κρύβω πως όταν την πρωτοείδαμε μαζί με την editor μου, τη Δομηνίκη Σάνδη, μας ξετρέλανε. Όσο κοιτούσα τις εικόνες της, μόνη, ένιωθα επιτέλους ασφάλεια για όλα αυτά τα γυναικόπαιδα στον δρόμο. Γυναικόπαιδα που δεν ήταν νούμερα, αλλά άνθρωποι που αγωνίστηκαν για να επιβιώσουν∙ μαζί τους θα επιβίωνε και το είδος «Άνθρωπος».
Σήμερα, οι βίαιοι εκτοπισμοί ανθρώπων και τα ασυνόδευτα προσφυγόπαιδα είναι εκατομμύρια. Αυτή τη στιγμή μαίνεται ένας δεύτερος μεγάλος πόλεμος, πάλι κοντά μας. Το βιβλίο σου πλησιάζει αυτά τα σκληρά γεγονότα ισορροπώντας στην ελπίδα και την τρυφερότητα. Μίλησέ μου για αυτές σου τις επιλογές…
Με απασχολεί και με τρομάζει κάθε φορά που ακούγεται ένα μπαμ σε μια γειτονιά της Γης. Τρέμω για τα παιδιά που θα μείνουν μόνα. Με τρελαίνει και μόνο η σκέψη πως μαζί με την πληγή του πολέμου μπορεί να βιώσουν και κακοποίηση, να έχουν ταίρι τους τη μοναξιά, την πείνα και κυρίως να μην αξιωθούν να μεγαλώσουν μέσα στην ασφάλεια της οικογένειας. Αυτό συνέβη και με τον πόλεμο της Ουκρανίας και ήταν τότε που η Φλο ήταν στην ζωή μου. Άρα δεν μπορούσα να σιωπήσω, να προσποιούμαι πως η ζωή ήταν στρωμένη με μέλι και ρόδα και έτσι ήρθε το ποτάμι και προς στιγμή τα σάρωσε όλα αλλά δεν υπολόγισε στα παιδιά και νικήθηκε.
Το παιδί διασώζει μια μέλισσα. Το καλό επιστρέφει πάντα σ’ εμάς; Πιστεύεις ότι η απομάκρυνσή μας από τη φύση, μας έχει κοστίσει πολύ; Και πού;
Έχουμε αποκοπεί από τη φύση. Δεν γνωρίζουμε ότι κάθε πλάσμα είναι μέρος/σύμμαχος της ζωής. Αν, για παράδειγμα, αδιαφορούμε για την ύπαρξη της μέλισσας, για τον αφανισμό της, θα ζήσουμε την έλλειψη τροφών μιας και είναι το έντομο που δίχως αυτό δεν υπάρχει αναπαραγωγή στο φυτικό βασίλειο. Αν γυρνάμε την πλάτη και δεν φροντίζουμε ώστε να μην καίγονται τα δάση και μαζί του τα ζώα και όλος ο φυτικός πλούτος, τότε αυτό το καμένο στην ώρα του, μετά από μια ακραία νεροποντή με τη μορφή της λάσπης θα μας πνίξει. Το καλό επιστρέφει μόνο όταν ξέρεις, όταν δεν εφησυχάζεις, αγωνίζεσαι και ελπίζεις.
Στην προκειμένη περίπτωση η Φλο, δείχνει να έχει μεγαλώσει δίπλα και μαζί με ζώα, αυτό την οδήγησε να πάρει μαζί της, να διασώσει κάποια πλάσματα δίχως δεύτερη σκέψη με όποιο κόστος.
Δεν ακούμε ούτε τα παιδιά πάντως με αποτέλεσμα να χάνουμε τις λύσεις που προέρχονται από το ένστικτο, την απουσία υπερίσχυσης της λογικής και την άγνοια κινδύνου που τα χαρακτηρίζει. Θεωρούμε οι ενήλικες ότι ξέρουμε τα πάντα;
Η γενίκευση θα ήταν άδικη. Όχι, όλοι οι ενήλικες δεν λένε ότι ξέρουν τα πάντα. Σίγουρα όμως αυτοί που το κάνουν είναι και αυτοί που δημιουργούν άβουλους νέους, δίχως να μπορούν να αντιληφθούν, να μπουν στη θέση του αδύναμου, του κάθε αδύναμου και έτσι προχωράει το αφήγημα της ζωής, μόνο που αυτό το αφήγημα δείχνει να έχει κακό τέλος αν συνεχιστεί έτσι. Μάλιστα αν οι μεγαλύτεροι παντού στη Γη συνεχίζουν να παρουσιάζουν ηθελημένα μια άλλη εικόνα της ζωής, με τον άνθρωπο κυρίαρχο και τον μόνο άξιο αυτού του πλανήτη τότε αλίμονο! ‘Άρα ό,τι σπέρνουμε, αυτό θα θερίσουμε. Καμπανάκι να ευαισθητοποιήσουμε τη νέα γενιά, να αποδεχτούμε τα λάθη μας και να τους ζητήσουμε να συμμετέχουν, να μιλούν, να ακούγονται, να σχεδιάζουμε από κοινού μήπως και προλάβουμε το καμπανάκι της Φύσης που εκπέμπει “SOS”.
Η Φλο είναι μια θεατρική σκηνή. Η Φλο είναι μια συνεχής ροή προς τα μπρος. Η Φλο είναι η σύνοψη ενός βασικού γεγονότος της ανθρωπότητας: της προσφυγιάς και μάλιστα της βίαιης εκδοχής της. Πώς προέκυψε αυτή η ιστορία στο μυαλό σου; Είναι τόσο κοντά σε μια νέα επικαιρότητα…
Όπως σας είπα και στην αρχή αυτής της συνομιλίας μας όλα ξεκίνησαν όταν η Φλο μου ψιθύρισε στο αυτί το όνομα της. Στην πορεία με έβαλε να παρατηρώ τι συμβαίνει. Με οδήγησε αργά αργά σε άρθρα της επιστημονικής κοινότητας για την ραγδαία αλλαγή του κλίματος. Αργότερα οδηγήθηκα στην αναζήτηση ντοκιμαντέρ. Παρακολούθησα δεν ξέρω κι εγώ πόσα από αυτά με μαρτυρίες αγροτών, κτηνοτροφών και ακτιβιστών που κατέθεταν τις διαπιστώσεις τους στην αλλαγή που παρατηρούσαν και ήταν μόνο αρνητική. Παρακολούθησα επίσης μικρά φιλμ με κλιματικούς πρόσφυγες από το παρελθόν που εξαφανίστηκαν όταν το κλίμα άλλαξε, όταν δεν έβρισκαν τροφή. Άκουσα καταθέσεις από πρόσφυγες του πολέμου και στάθηκα όταν είπαν ότι όταν βρέθηκαν στον δρόμο πήραν μαζί στο ταξίδι του ξεριζωμού και κάποια ζώα που είχαν στο σπίτι τους, στην αυλή τους.
Αυτό ήταν που με συγκλόνισε και εκεί κάπου άρχισα να γράφω γιατί ήξερα πως αν δεν το κάνω, θα με πάρει το ποτάμι και δε θα προλάβω να φωνάξω: «Είμαστε ακόμη ζωντανοί γιατί κάποιοι το παλεύουν, καιρός να αγωνισθούμε και να διασώσουμε το τώρα και το αύριο πριν γίνουμε μια φορά και έναν καιρό».
Έλενα Αρτζανίδου
Η Φλο στον δρόμο
Εκδόσεις Ψυχογιός
#diavazoume/#diavazoume_mazi
