«Δεν χρειάζεται να καίτε βιβλία για να καταστρέψετε έναν πολιτισμό. Απλώς κάντε τους ανθρώπους να σταματήσουν να τα διαβάζουν»
Ray Bradbury, Fahrenheit 451
600 χιλιάδες τίτλοι βιβλίων και πάνω από μισώ εκατομμύριο εργαζόμενοι στη βιομηχανία του βιβλίου. Αυτά λαμβάνουν χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και είναι μερικά μόνο από τα πολύτιμα συμπεράσματα που περιέχει έκθεση που υιοθέτησε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για το βιβλίο και το μέλλον της βιομηχανίας του βιβλίου στη Γηραιά Ήπειρο με εισηγητή τον Tomasz Frankowski. Πρόκειται για μια άκρως ενδιαφέρουσα έκθεση με πολύ σημαντικές παρατηρήσεις την οποία σας παρουσιάζουμε σε όλες της τις διαστάσεις.
Η έκθεση καλεί όλα τα κράτη μέλη να αναγνωρίσουν τα βιβλία ως βασικά αγαθά και να λάβουν μέτρα σε εθνικό/τοπικό επίπεδο για την περαιτέρω προώθηση της ανάγνωσης από νεαρή ηλικία. Τονίζει την αξία των βιβλίων ως εργαλείων για την ένταξη ομάδων που κινδυνεύουν με περιθωριοποίηση, ιδίως άτομα που δεν διαθέτουν ψηφιακές δεξιότητες και άτομα με αναπηρίες και υπό αυτό το πρίσμα καλεί όλα τα κράτη- μέλη να εφαρμόσουν την ευρωπαϊκή προσβασιμότητα.
Επίσης, καλούνται όλα τα κράτη μέλη να παράσχουν επαρκή χρηματοδοτική και διαρθρωτική στήριξη στην τομέα, ενώ καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να αυξήσουν τον προϋπολογισμό για το Δημιουργικό Ευρωπαϊκό πρόγραμμα της περιόδου 2028-2034, αφιερώνοντας περισσότερα κονδύλια για τον τομέα του βιβλίου.
Πολύ σημαντική είναι η προτροπή προς τα κράτη μέλη να προωθήσουν την πολιτιστική πολυμορφία αυξάνοντας τον προϋπολογισμό εξαγορών των βιβλιοθηκών, ώστε να διευρύνουν περαιτέρω τη γκάμα των βιβλίων που προσφέρουν και την υποστήριξη τοπικών βιβλιοπωλείων. Μάλιστα, ως προς τα βιβλιοπωλεία, η έκθεση καλεί την Επιτροπή να δημιουργήσει μια ετικέτα για ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία στην ΕΕ προκειμένου να ενισχύσει την προβολή των τοπικών βιβλιοπωλείων και να προωθήσει την ποικιλομορφία των ευρωπαϊκών βιβλίων.
Πρέπει να σημειώσουμε επίσης, ότι η έκθεση δίνει μεγάλη έμφαση στην ανάγκη για θεμιτό ανταγωνισμό στην αγορά του βιβλίου προκειμένου να διασφαλιστεί η δυνατότητα επιλογής του καταναλωτή, ενώ υπογραμμίζει τις αθέμιτες πρακτικές ορισμένων κυρίαρχων στο διαδίκτυο παικτών που κάνουν κατάχρηση της θέσης τους εις βάρος άλλων παραγόντων στον χώρο του βιβλίου. Αυτό θα φέρει τα αντίθετα αποτελέσματα σε λίγα χρόνια.
Τονίζεται, επίσης, η ανάγκη υποστήριξης της μετάφρασης ευρωπαϊκών βιβλίων, ιδίως από ενίσχυση της δημόσιας χρηματοδότησης τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς και η σημασία του Βραβείου Λογοτεχνίας της ΕΕ, το οποίο αναδεικνύει την δημιουργικότητα και η ποικιλομορφία της σύγχρονης μυθοπλασίας της ΕΕ.
Μια ακόμα σημαντική παράμετρος είναι η πρόσκληση υποστήριξης του τομέα της πράσινης μετάβασης και των περισσότερο φιλικών προς το περιβάλλον και βιώσιμων μεθόδων παραγωγής έντυπων βιβλίων, ενώ χαιρετίζονται οι προσπάθειες παραγωγής εντύπων βιβλίων με πιο πράσινο και περισσότερο βιώσιμο τρόπο μέσω της ευρείας χρήσης πιστοποιημένου και ανακυκλωμένου χαρτιού.
Η έκθεση, επίσης, ζητεί να έχουν τα βιβλία μηδενικό συντελεστή ΦΠΑ στα κράτη μέλη, προκειμένου να υποστηριχθεί η οικονομία της γνώσης, καθώς και να ενθαρρύνει την ανάγνωση και να προωθήσει τα δια βίου οφέλη της.
Τέλος, ζητεί περισσότερες πρωτοβουλίες για την προώθηση της ανάγνωσης στα κράτη μέλη, όπως π.χ εισαγωγή «πολιτιστικών κουπονιών» που θα μπορούσαν να διευκολύνουν την αγορά βιβλίων, ζητεί περισσότερη υποστήριξη για ορισμένα λογοτεχνικά είδη και για τα παιδικά βιβλία, ενώ ζητά να προωθηθεί η θέσπιση ενός «προγράμματος πρώτου βιβλίου» ή παρόμοιων πρωτοβουλιών που θα ενθαρρύνουν την ανάγνωση σε εθνικό επίπεδο·
Σημαντική είναι η πρόσκληση προς τα κράτη μέλη να δημιουργήσουν ένα δίκτυο «πρεσβευτών ανάγνωσης», που θα αποτελείται από σεβαστά και επιδραστικά πρότυπα που θα μοιράζονταν το πάθος και τον ενθουσιασμό τους για την προώθηση της ανάγνωσης στους πολίτες.
Η έκθεση έχει συντάξει ένα αιτιολογικό κείμενο που συγκινεί με την ποιότητά του. Διαβάστε:
“Αν οι άνθρωποι σταματήσετε να διαβάζετε βιβλία, τότε σταματά και η απόκτηση γνώσεων. Η γνώση είναι δύναμη. Είναι μια ιστορία που προειδοποιεί για τη λογοκρισία και τους κινδύνους μιας κοινωνίας χωρίς γνώση και ανεξάρτητη σκέψη. Ένα από τα πρώτα πράγματα που παραγγέλνουν οι επιτιθέμενοι σε περιόδους πολέμου, όπως π.χ στην Ουκρανία, είναι να κάψουν όλα τα βιβλία που αντιτίθενται στην ιδεολογία τους. Μόνο μια μορφωμένη κοινωνία μπορεί να χρησιμοποιήσει τη φωνή της για να προστατεύσει τον πολιτισμό της. Το να κάνετε τους ανθρώπους να σταματήσουν να διαβάζουν είναι ο πιο γρήγορος τρόπος να χάσουμε όλα όσα μας βοηθούν να προχωρήσουμε ως κοινωνία. Σε αυτό το πλαίσιο, τα βιβλία είναι ανεκτίμητης αξίας καθώς αποτελούν τη βάση για μάθηση και γνώση. Όταν τα παιδιά μαθαίνουν να διαβάζουν, δεν αποκρυπτογραφούν απλώς λέξεις, αλλά το μυαλό τους ανοίγει σε έναν κόσμο απεριόριστων ιδεών. Αναπτύσσουν την ικανότητα να σκέφτονται κριτικά, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να γίνουν ενεργοί, ενημερωμένοι πολίτες που μπορούν να συμμετέχουν πλήρως στη δημοκρατική διαδικασία. Τα βιβλία είναι, επίσης, εξαιρετική πηγή διασκέδασης και μας αφήνουν να ταξιδεύουμε χωρίς να κουνάμε τα πόδια μας. Μας τονώνουν τη φαντασία και τη δημιουργικότητα και μας επιτρέπουν να κατανοήσουμε καλύτερα τον κόσμο στον οποίο ζούμε…
[…] Τις τελευταίες δεκαετίες, ο κλάδος γνώρισε σημαντικές αλλαγές, κυρίως λόγω της ψηφιακής τεχνολογίας και την άνοδο των κυρίαρχων παικτών της διαδικτυακής αγοράς. Αντιμετωπίζει, επίσης, πολλές προκλήσεις, όπως η προσπάθεια για μεγαλύτερη περιβαλλοντική βιωσιμότητα και η άνοδος της τεχνητής νοημοσύνης (AI). Όταν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε το ψήφισμά του για το i2010 digital των βιβλιοθηκών, η εμφάνιση των ηλεκτρονικών βιβλίων προκάλεσε μεγάλη ανησυχία, καθώς η δημοτικότητά τους μεγάλωνε σταθερά. Με την πάροδο των ετών, υποτίθεται ότι τα έντυπα βιβλία θα περιθωριοποιούνταν. Ωστόσο, παρά την άνοδο του διαδικτύου και τη στροφή της κοινωνίας στον ψηφιακό τρόπο ζωής, η εμφάνιση, η μυρωδιά και η αίσθηση ενός τυπωμένου βιβλίου παραμένει κυρίαρχη. Ωστόσο, ο κλάδος αντιμετωπίζει άλλες προκλήσεις, όπως το αυξανόμενο κόστος παραγωγής και τα ζητήματα της αλυσίδας εφοδιασμού χαρτιού. Επιπλέον, η δύναμη και η αξία των βιβλίων στη ζωή των ανθρώπων καταδείχθηκε με έμφαση κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19. Πολλοί άνθρωποι στράφηκαν στα βιβλία ως τρόπο να βρουν παρηγοριά και να να αντιμετωπίσουν τα lockdown και τις συνέπειές τους. Εν τω μεταξύ οι γονείς αγόρασαν περισσότερα εκπαιδευτικά βιβλία για τα παιδιά τους για να αντισταθμίσουν το κλείσιμο των σχολείων. Η πανδημία έδωσε μια σημαντική δοκιμασία στον τομέα του βιβλίου με το προσωρινό κλείσιμο των βιβλιοθηκών και των βιβλιοπωλείων και την ακύρωση εκδηλώσεων, εκθέσεων καθώς και την αναβολή νέων εκδόσεων. Ωστόσο, ο κλάδος αποδείχθηκε εύρωστος και προσαρμόσιμος στην εύρεση νέων τρόπων προώθησης βιβλίων, ενώ οι πωλήσεις ηλεκτρονικών και ηχητικών βιβλίων αυξήθηκαν σημαντικά. Εκπλήρωσε εξίσου το κοινωνικό της υπευθυνότητα με την εξεύρεση εξαιρετικών λύσεων για να διασφαλιστεί ότι τα παιδιά και οι μαθητές θα μπορούσαν ακόμα έχουν πρόσβαση στο περιεχόμενο που είναι απαραίτητο για την εκπαίδευσή τους”.
Ο εισηγητής θέτει τέσσερις προτεραιότητες.
1. Την καθολική πρόσβαση στα βιβλία των ατόμων με αναπηρία, άτομα με προβλήματα όρασης. Οι τυφλοί και οι αναγνώστες με μειωμένη όραση αντιμετωπίζουν μια πολύ περιορισμένη επιλογή σε τίτλους βιβλίων, καθώς μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό βιβλίων είναι διαθέσιμο σε κατάλληλες μορφές.
2. Την υποστήριξη και προώθηση της καλύτερης κυκλοφορίας των ευρωπαϊκών βιβλίων. Πολλά ευρωπαϊκά βιβλία δεν είναι διαθέσιμα σε όλους τους Ευρωπαίους, λόγω των γλωσσικού και γεωγραφικού κατακερματισμού των αγορών και την κυριαρχία της αγγλικής γλώσσας. Η διαθεσιμότητα μεταφρασμένων βιβλίων στην ΕΕ παραμένει αρκετά χαμηλή. Η λογοτεχνία πολλών ευρωπαϊκών χωρών σπάνια μεταφράζεται σε άλλες γλώσσες, ιδίως λόγω έλλειψης μεταφραστών ή χρηματοδότησης. Ο εισηγητής τονίζει ότι η μετάφραση διαδραματίζει στρατηγικό ρόλο για την προώθηση της πολιτιστικής και γλωσσικής πολυμορφίας της ΕΕ δίνοντας τη δυνατότητα στους ανθρώπους σε όλη την ΕΕ και πέραν αυτής να ανακαλύψουν μη εθνικά ευρωπαϊκά λογοτεχνικά έργα.
3. τον σημαντικό ρόλο βιβλιοθηκών και των τοπικών βιβλιοπωλείων στην υποστήριξη της πολιτιστικής πολυμορφίας. Από την άποψη αυτή, θα παροτρύνει τα κράτη μέλη να αυξήσουν το προϋπολογισμός που διατίθεται στις βιβλιοθήκες για την αγορά βιβλίων, ενώ πρέπει να υποστηρίζονται και τα τοπικά βιβλιοπωλεία.
4. τη σημασία της ανάπτυξης μιας κουλτούρας ανάγνωσης χωρίς αποκλεισμούς. Ο εισηγητής ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να αναγνωρίσουν τον ουσιαστικό ρόλο τα βιβλία παίζουν στην κοινωνία, από πολιτιστική, κοινωνική, οικονομική και πνευματική άποψη, και να λάβουν μέτρα για την περαιτέρω προώθηση της ανάγνωσης. Καθώς ο χρόνος οθόνης αυξάνεται δραματικά ιδιαίτερα για τις νεότερες γενιές, το Η προώθηση της ανάγνωσης από μικρή ηλικία γίνεται ακόμη πιο σημαντική.
