Είναι συγγραφέας, εκπαιδευτικός, Λειτουργός του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Κύπρου, διδάκτωρ της Φιλοσοφίας της Παιδείας, με πλούσιο ερευνητικό έργο σε θέματα εκπαίδευσης, παιδικότητας, γραμματισμών, λογοτεχνίας, τεχνολογίας και άλλων πεδίων. Έχει τιμηθεί με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας της Κύπρου για Βιβλίο για Μεγάλα Παιδιά και Εφήβους (2005, 2010), με το Α’ Βραβείο του Κυπριακού Συνδέσμου Παιδικού Νεανικού Βιβλίου (2001, 2015) και με αναγραφή στον τιμητικό κατάλογο της Διεθνούς Οργάνωσης Βιβλίων για τη Νεότητα (IBBY Honour List 2018).
Αφορμή για τη συνομιλία μας στάθηκαν τα δύο τελευταία βιβλία της, τη λυρική εξιχνίαση της αγάπης και των μεγεθών της Η Λένα και η μέλισσα για παιδιά και το δεύτερο βιβλίο της σειράς του Κλαμπ των Χαμένων Στο σκοτάδι των σκοταδιών κι ακόμα παραπέρα για εφήβους+ (το πρώτο βιβλίο της σειράς Τη μέρα που σπάσαμε τον κόσμο εισήλθε στη Χρυσή Λίστα 2020 με τα καλύτερα εφηβικά βιβλία).
Είναι η υποψήφια της Κύπρου για το διεθνές βραβείο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν για το 2022 και το 2024 (#HCAΑ2022, #HCAΑ20204).
Η Άννα Κουππάνου σε #Συνέντευξη στο #ELNIPLEX.
Πώς είναι να μεταβαίνεις από τη λογοτεχνία του φανταστικού και το εφηβικό κοινό στο εικονογραφημένο και το πιο παιδικό κοινό;
Είναι, ίσως, αποτέλεσμα συγγραφικής ωριμότητας, αλλά και επιθυμίας. Προσπαθώ με λίγα λόγια να πω κάτι σημαντικό για τη ζωή, για κάτι που έμαθα αυτά τα χρόνια που βρίσκομαι και κατοικώ κι εγώ σε αυτή τη γη. Είναι, υπό αυτή την προοπτική και ένα στοίχημα. Να καταφέρνω να μεταδώσω ό,τι πιο πολύτιμο έχω κατακτήσει με όσο λιγότερα λόγια γίνεται.
Η Λένα και η μέλισσα
Τα παιδιά έχουν μια παράξενη σχέση με τα μεγέθη. Τα εντυπωσιάζουν τα μεγάλα και τα επιβλητικά. Πού εντόπισες αυτόν τον προβληματισμό και την ιδιαιτερότητά τους; Ήταν αυτό που πυροδότησε ένα κομμάτι της ιστορίας σου;
Ναι. Το θέμα της κλίμακας, του μεγάλου και του μικρού, διασταυρώνεται ριζικά με την παιδικότητα. Τι σημαίνει είμαι μικρή και τι σημαίνει είμαι μεγάλη; Τι σημαίνει μπορώ να φτάσω κάτι και τι σημαίνει, όταν λόγω ύψους, δεν μπορώ να δω αυτό που βλέπουν οι μεγάλοι; Γιατί τα παιδιά γοητεύονται από τοσοδούλες και γίγαντες και γιατί πάντα θα συμβαίνει αυτό; Επειδή, ακριβώς αυτό το παιχνίδι είναι μια σημαντική διάσταση της υπαρξιακής τους κατάστασης.
Έχω την εντύπωση ότι για πρώτη φορά ο λόγος σου υπήρξε τόσο ποιητικός. Επιλογή ή σε έβγαλε ο δρόμος εκεί; Ποια είναι η σχέση σου με την ποίηση, αλήθεια;
Η αλήθεια είναι ότι η ποίηση ήταν ο πρώτος μου δρόμος και παραμένει σταθερά ένας δρόμος που μου αρέσει να περπατώ, ανεξάρτητα αν σπάνια δημοσιεύω. Το 2013 εξέδωσα την ποιητική συλλογή Πραγμάτω(ν) ποίηση: Βλέπουμε την θέα μόνοι (Εκδόσεις: Μελάνι) και από τότε εξακολουθώ να γράφω και να συγκεντρώνω υλικό, ίσως, για μια δεύτερη συλλογή. Η ποίηση όμως έρχεται κοντά μου και στο πλαίσιο των εργαστηρίων δημιουργικής γραφής που τρέχω. Σε αυτά τα εργαστήρια η ποιητική γραφή έχει συχνά τον πρώτο λόγο, ως τρόπος διαπραγμάτευσης με τον εαυτό και την έκφραση, και για τους λόγους αυτούς η ποίηση χρωμάτισε και αυτό το βιβλίο.
Η Λένα και η μέλισσα είναι αρκετά πράγματα, ανάμεσα σε άλλα, μια εξιχνίαση της αγάπης, της ανάγκης των παιδιών να την προσδιορίσουν, να την μετρήσουν, να την εκφράσουν. Ήταν η βασική σου πρόθεση κάτι τέτοιο;
Ναι, κι αυτό ήταν ένα από τα πράγματα που είχα υπόψη. Αλλά δεν το θεωρώ μόνο ανάγκη των παιδιών, αλλά όλων μας.
Θέλουμε να νιώσουμε την αγάπη, να τη φέρουμε κοντά, να την αντιληφθούμε και να την ψηλαφίσουμε.
Ίσως, το ερώτημα της μικρής πρωταγωνίστριας να δείχνει και αυτή τη μάταιη προσπάθεια. Γιατί, ίσως και να μην υπάρχουν λόγια για την αγάπη, μόνο η ικανότητα να τη νιώσουμε. Αν έχουμε αυτή την ικανότητα, είμαστε τυχεροί.
Παράλληλα, παρατήρησα και αυτόν τον βασανιστικό μα και γοητευτικό ταυτόχρονα κύκλο της ζωής, που καθιστά τον άνθρωπο το μόνο τραγικό πλάσμα που έχει επίγνωση ότι ο θάνατος κάποτε θα επέλθει. Πώς «κατεβάζουμε» στα παιδιά αυτόν τον παράξενο κύκλο της ζωής;
Αυτό το συζητώ και με συνάδελφους εκπαιδευτικούς.
Ο κύκλος της ζωής είναι εκεί. Η μόνη συνθήκη που μας καθορίζει. Η ζωή εμπεριέχει τον θάνατο και ο θάνατος τη ζωή. Το να αρνούμαστε αυτή την παραδοχή και να αναγκαζόμαστε να μιλήσουμε για αυτό στα παιδιά, αφού προκύψει κάποια απώλεια ή υπό το καθεστώς κάποιας κρίσης, εκεί δημιουργείται το πρόβλημα.
Από την άλλη, αν τα παιδιά νιώσουν μέσα από ένα λογοτεχνικό έργο ότι η αγάπη δεν χάνεται, ότι η αγάπη για το πρόσωπο που φεύγει δεν φεύγει κι αυτή μαζί του, τότε αυτό προσφέρει μια ψυχική ανακούφιση, μια παραμυθία.
Σε φοβίζει το γήρας;
Για κάποιον λόγο δεν με πολυαπασχολεί. Τώρα που ξεκινώ και βλέπω τις πρώτες ρυτίδες στο πρόσωπό μου τις νιώθω δικές μου, φίλες μου, αποκτημένες με κόπο. Τις νιώθω, λοιπόν, σαν μετάθεση του εσωτερικού διαλόγου, σημάδια μίας συνεχιζόμενης πραγματικότητας που εξελίσσεται.
Το κλαμπ των χαμένων
Δύο βιβλία μέχρι τώρα. Στα πόσα ολοκληρώνεις; Ξέρεις;
Ναι, υπολογίζω σε ακόμα ένα ή ίσως και δύο.
Πες μου για το πώς αποφάσισες να πας στη «λογοτεχνία του φανταστικού»;
Δεν το αποφάσισα. Μόνο του ήρθε. Δεν κάνω σχέδια στη συγγραφή, είναι όπου με πάρει ο δρόμος, και αν και δεν διαβάζω ιδιαίτερα αυτό το είδος το μυαλό με πάει εκεί, στο ‘τι θα συνέβαινε αν’. Είναι κατά κάποιο τρόπο ένας φιλοσοφικός αναστοχασμός που με οδηγεί σε αυτά τα μονοπάτια.
Βρήκα πολύ ενδιαφέρουσα και όχι συχνή την σύνδεση φαντασίας, πραγματικότητας και επιστήμης. Μίλησέ μας για αυτήν την επιλογή σου;
Ήθελα να δημιουργήσω ένα πειστικό κλίμα, να αναστείλω τη δυσπιστία προς το μαγικό ή να του ανοίξω την πόρτα με άλλο τρόπο – μέσω της συνθήκης της επιστήμης.
Η απώλεια της μνήμης είναι μια υπαρκτή απειλή για την ανθρωπότητα; Σε προβληματίζει ο τραυματισμός της ή η επιλεκτικότητά της;
Ναι, με προβληματίζει. Χωρίς μνήμη δεν μαθαίνουμε, χωρίς μνήμη δεν μπορούμε να φανταστούμε εναλλακτικά μέλλοντα, μόνο να δεχτούμε ότι έχει προαποφασιστεί για μας.
Ποια είναι η επίδραση των παραμυθιών και των μύθων στη διαμόρφωση των ιστοριών σου;
Μου αρέσει να επιστρέφω σε εκείνο το συναίσθημα του θαυμασμού και της απορίας που προκαλεί ο μύθος και το παραμύθι – κάποιες φορές έστω για να το βιώσω και να νιώσω ότι ο κόσμος μαγεύτηκε και πάλι.
Οι έφηβοι αναζητούν την ταυτότητά τους, αυτό είναι η εφηβεία άλλωστε. Τι μπορούμε να κάνουμε, γονείς, εκπαιδευτικοί, κοινωνία, ώστε να μην έχει αυτή η αναζήτησή τους αξεπέραστα εμπόδια;
Μπορούμε να μην κάνουμε αυτή τη διαδικασία ακόμα δυσκολότερη με τις επιβολές και τα δικά μας θέλω. Το παιδί και ο έφηβος/η έφηβη βρίσκεται σε μια περίοδο αυτό-διαμόρφωσης. Δεν αναζητά, αλλά διαμορφώνει ταυτότητες.
Πρέπει να μάθει να λαμβάνει αποφάσεις και να γίνεται αυτό που θέλει να είναι. Εμείς, οι ενήλικες, κατοικούμε σε μια διφορούμενη ζώνη που εμπλέκει το παιδί. Θα πρέπει να είμαστε αρκετά κοντά για να μην νιώθει μόνο και αρκετά μακριά για να μην νιώθει ότι πνίγεται.
Τι θα έλεγες σε κάποιον που αισθάνεται ότι έχει «χαθεί»;
Ότι είναι μια ευκαιρία να βρεθεί, αλλά όχι υπό την έννοια να γυρίσει πίσω σε μια χαμένη εκδοχή του εαυτού, αλλά να ανασκευαστεί, να μετασχηματιστεί, να αναδυθεί ως άλλος ή άλλη.
Η Λένα και η μέλισσα–)
Σειρά
Το κλαμπ των Χαμένων, τόμος Α’: Τη μέρα που σπάσαμε τον κόσμο–)
Το κλαμπ των Χαμένων, Τόμος Β’: Στο σκοτάδι των σκοταδιών κι ακόμα παραπέρα–)
Δείτε ακόμα:
Ο Φοίβος και η φάλαινα–)
Η εξαφάνιση της Κ. Παπαδάκου και τι έγινε εκείνο το καλοκαίρι–)
Εκδόσεις Πατάκη
Και ακόμα:
Ο παππούς, ο σούπερμαν και ένα κερασάκι–)
Η απίστευτη αποκάλυψη του Σεμπάστιαν Μοντεφιόρε–)
Εκδόσεις Κέδρος
Διαβάστε
Στο σκοτάδι των σκοταδιών κι ακόμα παραπέρα (Το κλαμπ των χαμένων, τόμος Β’), της Άννας Κουππάνου
