Γεννήθηκε το 1974 στην Αθήνα, σπούδασε Θεατρολογία και υποκριτική στην ίδια πόλη ενώ παρακολούθησε πλήθος σεμιναρίων και μαθημάτων της υποκριτικής. Εργάζεται στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση ως δασκάλα θεατρικής αγωγής, ενώ παράλληλα σχεδιάζει και εμψυχώνει εκπαιδευτικά προγράμματα φιλαναγνωσίας και επιμορφώσεις εκπαιδευτικών. Από το 1993 ασχολείται με τη συγγραφή και τη μετάφραση λογοτεχνικών βιβλίων από τα αγγλικά, τα γαλλικά και τα γερμανικά. Το 2012 τιμήθηκε με το Βραβείο του Κύκλου Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, για το βιβλίο “Οι εφτά ζωές του Κόμπου” ενώ το 2015 τιμήθηκε με το Βραβείο Μετάφρασης Βιβλίου για Παιδιά από την Ελληνική Εταιρεία Μεταφραστών Λογοτεχνίας. Πριν λίγες εβδομάδες τιμήθηκε από τον Κύκλο Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου για τον “Όττο” καθώς και τη μετάφραση του Λαβύρινθου του Πάνα των Ντελ Τόρο και Φούνκε. Από το 2014 ζει στα Χανιά.
Μια πολύ αξιόλογη Ελληνίδα συγγραφέας και μεταφράστρια, ένας βαθύνους άνθρωπος της οποίας κάθε λέξη φανερώνει ευρύτητα πνεύματος, αγάπη για τον άνθρωπο και όχι μόνο, πέρα από υπερβεβαιότητες και απλουστεύσεις.
Η Άννα Κοντολέων είναι στο #ELNIPLEX σε μια μεστή #συνέντευξη που απολαμβάνεις.
Όττο: η αμφιβολία, η ανακούφιση, η προσωπική ιστορία
Το 2019 μας χαρίσατε ένα από τα πιο διαφορετικά βιβλία των τελευταίων ετών. Όταν γράφατε τον «Όττο», είχατε πρόθεση και συναίσθηση ότι γράφετε κάτι διαφορετικό;
Γράφω τις ιστορίες μου όταν νιώθω την ανάγκη να μιλήσω για κάτι και να το μοιραστώ με τους άλλους. Σπάνια ξεκινώ να γράψω μια ιστορία αν δεν υπάρχει αυτή η ανάγκη μέσα μου, αν δεν θέλω κάτι να πω. Η αλήθεια είναι ότι όταν τελείωσα τον «Όττο» αναρωτιόμουν αν ήταν μια πραγματικά δυνατή ιστορία, αν θα αφορούσε και άλλους αναγνώστες και κυρίως τα παιδιά. Κάναμε πολλές συζητήσεις με την Αλέξα Αποστολάκη, την εκδότρια του Καλειδοσκόπιου και προχωρήσαμε με πολλή περίσκεψη και προβληματισμούς στην έκδοση της. Σίγουρα δεν περίμενα ότι θα είχε αυτή την τύχη. Όταν άρχισαν να γράφονται οι πρώτες κριτικές ήταν που συνειδητοποίησα (με ανακούφιση και συγκίνηση) την απήχηση της ιστορίας μου. Το μόνο που ήξερα με βεβαιότητα ήταν ότι είχα γράψει μια ιστορία που ήταν έντιμη και ειλικρινής.
Πιστεύετε ότι έχουμε ανάγκη στα βιβλία από διαφορετικούς αφηγητές και από αφηγήσεις που μεταθέτουν το κέντρο βάρους έξω από τον άνθρωπο;
Ίσως, γιατί όχι; Αυτό ωστόσο δεν πρέπει να γίνεται επί τούτου. Δηλαδή να κατασκευάζουμε από πρόθεση ένα βιβλίο μ’ έναν μη ανθρώπινο ήρωα.
Το παιδικό βιβλίο, και όχι μόνο το παιδικό φυσικά αλλά κυρίως αυτό, έχει «απόλυτη» ελευθερία, υπό την έννοια ότι με τη σύμβαση μιας φανταστικής μυθοπλασίας μπορεί κανείς να δημιουργήσει κόσμους ολόκληρους και να δώσει φωνή σε ήρωες που δεν είχαμε ποτέ φανταστεί ότι θα μπορούσαν να είχαν. Ανθρώπινους και μη.
Αλλά κι αυτοί οι μη ανθρώπινοι ήρωες θα πρέπει κάτι να έχουν να πουν. Για να έχει αξία να τους ακούσουμε.
Ποια είναι η σχέση σας με τα δικά σας «αντικείμενα», με κάποιον δικό σας «Όττο».
Τα αντικείμενα αποτελούν τα σταθερά σημεία μας, κατά κάποιον τρόπο μας προσδιορίζουν και ορίζουν την ταυτότητά μας. Ας μην ξεχνάμε ότι κάποιοι πολιτισμοί κήδευαν (και σήμερα ακόμη) τους νεκρούς τους μαζί με τα αντικείμενα τους για να συνεχίσουν μαζί τους την πορεία τους στη μετά θάνατον ζωή. Ας πούμε, λοιπόν, ότι είχαν αντιληφθεί την ιδιαίτερη σχέση του όντος με τον υλικό κόσμο που έχει επιλέξει να το περιβάλλει. Ακόμα και η πληθώρα ή μη των αντικειμένων γύρω μας είναι κι αυτή στοιχείο χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς μας. Βλέπουμε ανθρώπους φανατικούς συλλέκτες, των οποίων τα σπίτια μπορεί να μοιάζουν με μουσεία και άλλους που έχουν μια σπαρτιατική (γιαπωνέζικη) λιτότητα στο χώρο τους. Ακόμα και οι ίδιοι οι χώροι που μας στεγάζουν, τα σπίτια μας (με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό για τον καθένα μας) είναι ουσιαστικά κομμάτια της ζωής μας. Σηματοδοτούν περιόδους και μεταβάσεις ζωής. Με το πέρασμα του χρόνου και με τις πολλαπλές αλλαγές του προσωπικού μου χώρου απέκτησα την τάση να περιορίζω τα υλικά αγαθά που με περιβάλλουν. Ένιωσα κάποια στιγμή ότι είχα ανάγκη από ξαλάφρωμα.
Παρ’ ολ’ αυτά, ο «Όττο» είναι εμπνευσμένος από την δική μου προσωπική ιστορία με το αυτοκίνητο που με συντρόφεψε για δεκαπέντε καίρια χρόνια και αποτέλεσε κατά κάποιον τρόπο μια «καταγραφή» της δικής μου ζωής. Όταν έφτασε η ώρα να το αποχωριστώ πρόωρα και αναπάντεχα, το αποχαιρέτησα κλαίγοντας όπως θα έκλαιγα και για ένα δικό μου άνθρωπο ή ζώο. Συνειδητοποίησα ότι είχαμε ζήσει μια ολόκληρη ιστορία μαζί, όπως συμβαίνει και με τα σημαντικά πρόσωπα ή πλάσματα της ζωής μας.
Η ζωή των ανθρώπων με τα αντικειμένά τους
Πιστεύετε ότι τα αντικείμενα «αισθάνονται», όχι ασφαλώς με την κυριολεκτική έννοια, κάτι από των ανθρώπων τη στάση απέναντί τους;
Είμαι μάλλον ψυχαναγκαστική με τα άψυχα αντικείμενα. Συνομιλώ μαζί τους, τους αποδίδω σκέψεις, φωνή, χαρακτήρα και συναισθήματα ανθρώπινα. Για παράδειγμα, μπορεί να στεναχωρηθώ εξαιρετικά μ’ ένα σπυρί ρύζι ή μια φακή που ξέμεινε μέσα στο σακουλάκι και δεν κατέληξε μαζί με τα «αδέρφια» της στην κατσαρόλα, με ένα κουτάλι ξεχασμένο από παλιό σερβίτσιο που νιώθει παρείσακτο ανάμεσα στα νεώτερα, μ’ ένα χαλί που ξεχάστηκε σε μια βεράντα και μούχλιασε από το νερό της βροχής. Έχω πολύ συχνά έντονα συναισθήματα απέναντι στα αντικείμενα που με περιβάλλουν και νιώθω τύψεις όταν νιώθω ότι κάπως τα κακομεταχειρίστηκα ή ότι ήρθε η ώρα να τα αφήσω πίσω μου.
Έζησα μια εποχή κατά την οποία δεν αντικαθιστούσαμε εύκολα κάτι αν δεν σιγουρευόμασταν ότι δεν φτιάχνεται, που δεν κοιτούσαμε διαρκώς το καινούριο, αλλά δενόμασταν με το υπάρχον μας. Σε πλήρη αντιδιαστολή με το σήμερα. Τι σκέφτεστε για αυτήν την αλλαγή;
Την έζησα κι εγώ αυτή την εποχή, καθώς και την μετάβαση της σε μια νέα πραγματικότητα. Φτάσαμε όντως στο σημείο να πετάμε ένα τηλέφωνο το οποίο ήταν πλήρως λειτουργικό και να το αντικαθιστούμε μ’ ένα καινούργιο. Σε πολλές περιπτώσεις γιατί ήταν πιο εύκολο, πιο γρήγορο και – πράγμα απίστευτο – συχνά και πολύ πιο οικονομικό. Σ’ αυτό έπαιξε βέβαια ρόλο και η συνεχής εξέλιξη του τεχνολογικού τομέα που κάνει απαγορευτική έως και αδύνατη τη χρήση παλαιότερων συσκευών λόγω ασυμβατότητας. Νομίζω όμως ότι αυτή η περίοδος της εύκολης αντικατάστασης έχει πια παρέλθει. Ήδη υπήρξε μια μεταστροφή την τελευταία δεκαετία και πιστεύω ότι η νέα εποχή που θα μας βρει μετά την κατάληξη της πανδημίας θα κάνει την επισκευή και την επαναχρησιμοποίηση μονόδρομο.
«Δεν ευλογώ την κρίση, αλλά υπάρχουν πολλά μαθήματα
που μπορούμε να διδαχτούμε»
Την περίοδο του εγκλεισμού οι άνθρωποι άφησαν τόσο ήσυχη την φύση που τα ζώα ξαναβγήκαν σε μέρη που δεν συνήθιζαν. Τα αυτοκίνητα επίσης ξεκουράστηκαν όσο ποτέ πριν στην ζωή τους. Αρχίσαμε να περπατάμε, δίχως προορισμό κάποιο μαγαζί. Πιστεύετε μόνο με ένα σοκ μπορούν να συμβούν κάποια τόσο θετικά πράγματα;
Αυτό που ζούμε είναι οπωσδήποτε μια ιστορική στιγμή για την ανθρωπότητα. Μια αλλαγή τεράστια και βίαιη. Αποφεύγω τις αισιόδοξες μεγαλοστομίες για τα πιθανά οφέλη της, γιατί δεν μπορώ να παραγνωρίσω τις τραγικές επιπτώσεις που θα έχει η επόμενη μέρα της πανδημίας στη ζωή όλων μας. Από την άλλη οφείλω να αναγνωρίσω ότι μια βίαιη και αναγκαστική αλλαγή που επιβάλλεται υπό το δόγμα ενός σοκ μπορεί να έχει πολλαπλές αναγνώσεις. Αναπόφευκτα και ύστερα από το πρώτο σοκ καταλήξαμε όλοι νομίζω σ’ έναν εσωτερικό μονόλογο και μια παρατήρηση που θέτει τα πάντα υπό αμφισβήτηση και απαιτεί επαναπροσδιορισμό των βάσεων της μέχρι τώρα ζωής μας.
Σε δύο ολόκληρους μήνες έχω βάλει μόνο μία φορά βενζίνη και έχω χρησιμοποιήσει ελάχιστα το αυτοκίνητό μου. Κάθε φορά που βγαίνω από το σπίτι για να περπατήσω, καταλήγω να το κοιτάζω και να σκέφτομαι ότι από πλέον απαραίτητο, αυτή τη στιγμή έχει μετατραπεί σε πλέον περιττό. Περπατώ πολύ περισσότερο. Απολαμβάνω τη φύση πολύ περισσότερο. Είναι η παρηγοριά μου. Και δεν είναι ότι δεν είχα το χρόνο να το κάνω και πριν. Έχει να κάνει με το πώς ήταν δομημένη η ζωή μας. Περνώ πολύ περισσότερο χρόνο με τον εννιάχρονο γιο μου.
Δίπλα σ’ όλες αυτές τις δραστηριότητες που ως γονείς αγωνιούσαμε να του προσφέρουμε, ανακάλυψα ότι υπήρχαν και άλλες πολλές γνώσεις και δεξιότητες που παρέμεναν ελλειμματικές. Με αφορμή κάποιες εξαιρετικές ταινίες και αναγνώσματα μας δόθηκε η αφορμή να μιλήσουμε για διαφορετικές ιστορικές περιόδους, για δουλεία, θέση της μαύρης φυλής στον κόσμο, πόλεμο, διαφορετικότητα, προκαταλήψεις, κυνήγι της διαφορετικότητας (είτε αυτό λέγεται ομοφυλοφιλία, είτε έθνος, είτε αντισυμβατική συμπεριφορά), ισότητα φύλων, θρησκευτικό φανατισμό, ανεργία, εκμετάλλευση εργασίας, συνθήκες διαβίωσης στην υποανάπτυκτη Αφρική, λειψυδρία, πείνα, δικαίωμα κάθε παιδιού στην εκπαίδευση.
Δεν ευλογώ την κρίση, καθώς ανέτρεψε όλα όσα είχαμε θεωρήσει δρομολογημένα στη ζωή μας για δεύτερη φορά. Αλλά σε κάθε κρίση υπάρχουν πολλά μαθήματα που μπορούμε να διδαχτούμε και η απαίτηση ενός επαναπροσδιορισμού που χωρίς την κρίση δεν θα κάναμε ποτέ. Τι σημαίνει τελικά μάθηση; Και πώς μπορούμε να αλλάξουμε τα εκπαιδευτικά μας μοντέλα; Ως δασκάλα (θεατρικής αγωγής) και ελλείψει δομημένων μοντέλων στην εξ αποστάσεως διδασκαλία του αντικειμένου μου, ένιωσα μια μορφή απόλυτης ελευθερίας, που μπορεί στην αρχή να φαινόταν χαοτική, αλλά μου έδωσε στη συνέχεια απίστευτες δυνατότητες.
Είναι δυσάρεστη η διαπίστωση ότι έχουμε μάθει να επαναπροσδιοριζόμαστε από επιβεβλημένη ανάγκη και σπάνια έως ποτέ από πραγματική επιλογή.
Βλέπω πως αλλάζετε σχεδόν σε κάθε σας βιβλίο ύφος και τεχνικές. Πρίγκιπας σημαίνει Αμίρ, Πάρτι για τρεις, Όττο. Προέκυψε; Τρόπος να μην εθιστείτε σε μια μανιέρα;
«Κάθε βιβλίο μου οδηγεί σε μία καινούργια πόρτα πίσω
από την οποία ανακαλύπτω ότι υπάρχει κάτι που ακόμα
δεν έχω εξερευνήσει»
Δεν επιλέγω ύφος και τεχνικές. Λειτουργώ με το ένστικτο, όχι κατά παραγγελία, ούτε καν κατά δική μου παραγγελία, γι’ αυτό και γράφοντας είμαι σε συνεχή διαμάχη με τον εαυτό μου. Όσο κι αν με πιέζω, μου αντιστέκομαι και δεν ξεκινώ ή δεν ολοκληρώνω κάτι αν δεν είναι έτοιμο να βγει από μέσα μου. Θέλω να εξελίσσομαι. Ή για να το θέσω καλύτερα, έχω ανάγκη να εξελίσσομαι. Κάθε ιστορία μου, κάθε βιβλίο μου οδηγεί σε μία καινούργια πόρτα πίσω από την οποία ανακαλύπτω ότι υπάρχει κάτι που ακόμα δεν έχω εξερευνήσει. Αυτό με μαγεύει όπως μαγεύει τον κάθε εξερευνητή μια νέα ανακάλυψη. Τις περισσότερες φορές δεν έχω ιδέα τι να κάνω με αυτό που ανοίγεται εμπρός μου, οπότε διαβαίνω την πόρτα διστακτικά και με το ανάλογο δέος. Και αφήνω τον νέο κόσμο να μου αποκαλυφθεί. Με την ελπίδα ότι θα τον κατανοήσω και ότι δεν θα με καταπιεί.
Τα βιβλία που μεταφράζετε σας επιλέγουν ή τα επιλέγετε; Βλέπω πολύ ιδιαίτερα βιβλία κάτι που μαρτυρούν και τα δύο βραβείο από την GreekIbby την τελευταία πενταετία.
Δεν επιλέγω τα βιβλία που μεταφράζω, έχω ωστόσο μέχρι στιγμής την τύχη να μου ανατεθούν πολύ καλά βιβλία. Πρωτότυπο και μεταφρασμένο κείμενο πάνε χέρι με χέρι. Όσο καλός κι αν είναι ένας μεταφραστής δεν θα μπορέσει να μεταμορφώσει ένα μέτριο κείμενο (και δεν είναι δουλειά του να το κάνει) και αντίστοιχα όσο καλό και αν είναι ένα βιβλίο μπορεί να κακοποιηθεί από μια κακή μετάφραση.
Οι δύο μεταφράσεις μου για τις οποίες έχω βραβευτεί είναι το Μαξ της Σάρα Κοέν Σκαλί από τις εκδόσεις Πατάκη (από την Ελληνική Εταιρεία Μεταφραστών Λογοτεχνίας) και μόλις πρόσφατα Ο Λαβύρινθος του Πάνα της Κορνέλια Φούνκε σε συνεργασία με τον Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Και τα δύο βιβλία είναι πολύ δυνατά μυθιστορήματα. Τόσο ως προς το περιεχόμενό τους, όσο και ως προς τη γλώσσα και τη γραφή τους. Εγώ απλώς μετέφερα στη γλώσσα μας δύο εξαιρετικά κείμενα.
«Κάθε μετάφραση κρύβει δυστυχώς μέσα της
πολλές κλεμμένες ώρες από τη ζωή μας»
Ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζουν οι Έλληνες μεταφραστές; Πιστεύετε ότι θα έπρεπε να επιχορηγείται με κάποιον τρόπο αυτή η συνήθως κοπιαστική μορφή εργασίας που προσφέρει ιδιαιτέρως στον πολιτισμό; Έχετε εμπειρία από το «μεταφραστικό καθεστώς» σε άλλες χώρες;
Οι δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι Έλληνες μεταφραστές είναι κυρίως οικονομικής φύσης. Κακά τα ψέματα, μια καλή προσεγμένη μετάφραση θέλει χρόνο για να ολοκληρωθεί. Οι αμοιβές είναι τόσο χαμηλές και οι φορολογικές και ασφαλιστικές κρατήσεις τόσο υψηλές που είναι αδύνατον να επιβιώσει ένας μεταφραστής λογοτεχνικών βιβλίων. Θα πρέπει να δουλεύει εξαντλητικά ωράρια για να πει ότι έχει ένα κάποιο όφελος. Κάθε μετάφραση κρύβει δυστυχώς μέσα της πολλές κλεμμένες ώρες από τη ζωή μας, από τις οικογένειές μας. Δεν έχω πλήρη εικόνα του τι συμβαίνει σε άλλες χώρες, στο πρόσφατο ωστόσο συνέδριο της Ibby στην Αθήνα είχα την ευκαιρία να συνομιλήσω με ξένους συναδέρφους των οποίων οι μεταφράσεις είχαν αναγραφεί στον Τιμητικό Πίνακα της Ibby. Εκεί συνειδητοποίησα ότι τα προβλήματα είναι λίγο πολύ κοινά σ’ όλες τις χώρες. Θυμάμαι χαρακτηριστικά την περίπτωση μια Ρωσίδας μεταφράστριας που της είχε ανατεθεί μια απαιτητική μετάφραση σ’ ένα άκρως εξευτελιστικό ποσό. Στη μετάφραση, όπως και στις τέχνες γενικότερα, λέμε συχνά ότι δουλεύουμε από «διαστροφή». Από την άλλη η απαίτηση επιδότησης από το κράτος σε μια ελεύθερη αγορά θα ήταν ίσως υπερβολή.
Αν σε κάτι μπορούσε, ωστόσο, να συνεισφέρει το κράτος, αυτό θα ήταν – κάτω από κάποιες προϋποθέσεις – η επιδότηση μεταφράσεων ελληνικών βιβλίων σε άλλες γλώσσες ώστε να δοθεί πραγματικά μια ευκαιρία στο ελληνικό βιβλίο να έχει απήχηση και στο εξωτερικό.
Το ελληνικό βιβλίο δεν είναι υποδεέστερο ποιοτικά, αλλά η ελάχιστα διαδεδομένη ελληνική γλώσσα αποτελεί σοβαρό εμπόδιο στη διεθνή του απήχηση, αλλά και διάκρισή του.
«Ο Λαβύρινθος του Πάνα» και τα βραβεία
Γιατί πιστεύετε ότι «Ο Λαβύρινθος του Πάνα» είναι ένα καλό βιβλίο; Και συμπληρωματικά… γιατί κάποιος που είδε την ταινία να το διαβάσει;
Ο βραβευμένος συγγραφέας-σκηνοθέτης Γκιγιέρμο Ντελ Τόρο και η μπεστσελερίστα συγγραφέας Κορνέλια Φούνκε συνεργάστηκαν για να μεταφέρουν το σενάριο της ταινίας σε μυθιστόρημα. Μολονότι συνήθως συμβαίνει το αντίθετο, η μεταφορά παραμένει το ίδιο γοητευτική και συναρπαστική όσο και η ταινία, καθώς διατηρεί ανέπαφο τον δυνατό συνδυασμό μαγείας, θαύματος και ζοφερής πραγματικότητας. Η κεντρική ηρωίδα, η Οφέλια, σαν μία άλλη Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων, βυθίζεται σ’ ένα λαβύρινθο πολύ πιο σκοτεινό στους μύθους και τη μαγεία του, έναν λαβύρινθο που αντανακλά τη σκληρή πραγματικότητα της ζωής, ένα κατασπαραγμένο από τον πόλεμο έθνος και τα δεινά του φασισμού. Το μυθιστόρημα φωτίζει ακόμα περισσότερο την απελπισία αυτής της δύσκολης ιστορικής περιόδου για την Ισπανία.
Σημαντική προσθήκη αποτελούν οι πολλές σύντομες ιστορίες, εμβόλιμες ανάμεσα στα κυρίως κεφάλαια, που περιγράφουν την ιστορία της δημιουργίας του Λαβυρίνθου και όλη τη μαγεία που κρύβεται σ’ αυτήν – καλή και κακή. Ιστορίες που δεν αναφέρονται στη αρχική εκδοχή της ταινίας και αποτελούν το αποτύπωμα της εξαιρετικής λογοτεχνικής γραφής της Κορνέλια Φούνκε.
Πήρατε δύο ήδη από την Ibby και ίσως να μην είναι τα τελευταία (σημ.: η ερώτησή μου ήταν ασαφής καθώς εγώ εννοούσα για τον Όττο αλλά δεν το έκανα ξεκάθαρο). Πόσο σημαντικά είναι τα βραβεία στην πορεία ενός συγγραφέα, μεταφραστή, ενός καλλιτέχνη;
Εκτός από τα δύο πρόσφατα βραβεία, το ελληνικό τμήμα της Ibby μου έχει απονείμει βραβείο το 2012 για το μυθιστόρημα μου «Οι εφτά ζωές του Κόμπου» και το 2018 το εφηβικό μυθιστόρημα μου «Μέχρι το άπειρο κι ακόμα παραπέρα» ανεγράφη στον Τιμητικό Πίνακα της Ibby. Είμαι από εκείνους τους τυχερούς που είχαν την ικανοποίηση να δουν το έργο τους να εκτιμάται και ν’ αναγνωρίζεται.
Τα βραβεία μου δίνουν μια πρόσκαιρη χαρά, αλλά αμέσως μετά με αγχώνουν. Κουβαλάνε ένα ειδικό βάρος και μια αγωνία. Θα είναι αντίστοιχα καλό το επόμενο βιβλίο μου; Θα με εξελίξει συγγραφικά ένα βήμα παραπέρα; Και δεν το κρύβω ότι όταν ένα βιβλίο μου διακρίνεται νιώθω μια μικρή «ενοχή» απέναντι σ’ όλα τα συνυποψήφια βιβλία και τους δημιουργούς. Γιατί γνωρίζω πολύ καλά και το άλλο συναίσθημα, το ελαφρύ σφίξιμο όταν ένα βιβλίο φτάνει πολύ κοντά στη διάκριση και δεν διακρίνεται τελικά και το ακόμα μεγαλύτερο σφίξιμο όταν ένα βιβλίο μοιάζει να περνάει απαρατήρητο. Εξακολουθώ να ονειρεύομαι τη μέρα που θα απονέμονται πολλαπλά βραβεία στα βιβλία που ξεχώρισαν κάθε χρονιά. Πρωτότυπης ιστορίας, ηρώων, γραφής, χιούμορ, φαντασίας, συγκίνησης, ανατροπών και ένα σωρό άλλα…
Είναι γεγονός ότι τα βραβεία ωθούν την «καριέρα» ενός συγγραφέα, τον κάνουν ευρύτερα γνωστό, το έργο του αποκτά μεγαλύτερη απήχηση και εκτίμηση. Όμως κάθε τιμή εμπεριέχει και κάτι το εφήμερο και μάταιο. Είναι καλό να μην το ξεχνάμε αυτό και να μην γραπωνόμαστε πάνω στις δάφνες μας.
Ξέρετε ποια είναι η μεγαλύτερη επιβράβευση απ’ όλες; Η στιγμή που αρχίζεις να γράφεις μια καινούργια ιστορία και κυρίως η στιγμή που την ολοκληρώνεις. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη επιβράβευση από την ολοκλήρωση ενός έργου και την ικανοποίηση που νιώθεις μέσα σου. Η κούρσα είναι απέναντι στον εαυτό μας. Όχι απέναντι στους άλλους.
Το Μικρό Τριανόν, ο Μάνος και η Κώστια Κοντολέων
και η κανονικότητα
Μιλήστε μας για το «Μικρό Τριανόν»…
Το «Μικρό Τριανόν» είναι ένας εναλλακτικός παιδότοπος που δημιουργήσαμε πριν τέσσερα χρόνια μαζί με τον πρώην άντρα μου στα Χανιά. Ένας χώρος με πολλαπλές ζώνες δραστηριοτήτων, απασχόληση για βρέφη, οργανωμένες δραστηριότητες, ελεύθερο παιχνίδι, καλοκαιρινή απασχόληση, εκπαιδευτικές δραστηριότητες φιλαναγνωσίας. Ένας χώρος που υποδέχτηκε με θέρμη αυτή η πόλη που μας φιλοξενεί. Δώσαμε και πήραμε πολλά τα τέσσερα πολύ δημιουργικά χρόνια της λειτουργίας του. Είναι πολύ ιδιαίτερο να βλέπεις παιδιά και οικογένειες να μεγαλώνουν μαζί σου. Δυστυχώς η κρίση της πανδημίας, μαζί με τις περισσότερες επιχειρήσεις, χτύπησε ανεπανόρθωτα και τους χώρους δημιουργικής απασχόλησης των παιδιών και καθώς το μέλλον παραμένει ασαφές, σήμερα αγωνιούμε για την επιβίωση του.
Τι σημαίνει να έχεις πατέρα και μητέρα αυτούς τους δύο συγκεκριμένους ανθρώπους; Πόσο καθοριστικοί υπήρξαν στα ενδιαφέροντα που επιλέξατε και τη ζωή σας συνολικά;
Οπωσδήποτε υπήρξαν καθοριστικοί. Αλλά τίποτα δεν ήταν ρόδινο. Βασανίστηκα για χρόνια προσπαθώντας να απαντήσω μέσα μου στον αν η συγγραφή ήταν δοτό μικρόβιο, ή δική μου ανάγκη.
Για χρόνια προσπαθούσα να της αντισταθώ νιώθοντας ότι επέστρεφα από ένα είδος εσωτερικής υποχρέωσης σ’ αυτήν, ενώ στην πραγματικότητα συνέβαινε το αντίθετο.
Ήταν εκείνη που ερχόταν κάθε τρεις και λίγο και μου χτυπούσε την πόρτα. Από την άλλη δεν μπορώ να αρνηθώ ότι ο χώρος του βιβλίου υπήρξε για μένα από μικρό παιδί ο φυσικός μου χώρος. Στην αρχή η διαδρομή φαινόταν εύκολη, στη συνέχεια έγινε δύσκολη, τώρα νομίζω ότι αρχίζει και ισορροπεί.
Τελευταία ερώτηση. Ακούμε συνεχώς τις τελευταίες μέρες για επιστροφή στην κανονικότητα, προφανώς σε αντιδιαστολή με τον εγκλεισμό και τα κλειστά καταστήματα. Τι είναι για εσάς κανονικότητα; Πόσο κανονική είναι η κανονικότητά μας;
Θα έλεγα ότι κανονικότητα είναι οι συνήθειες μας. Η ζωή μας στηρίζεται σ’ ένα μοτίβο από συνήθειες το οποίο μας κάνει και αισθανόμαστε ασφαλείς. Εδώ όμως δημιουργείται το εξής παράδοξο. Ύστερα από δύο μήνες σε υποχρεωτική καραντίνα αποκτήσαμε νέες συνήθειες και καταλήξαμε να νιώθουμε ασφαλείς μέσα στην νέα μας πραγματικότητα. Η επιστροφή στην προηγούμενη κανονικότητα τολμώ να πω ότι μας φαίνεται τώρα τρομακτική. Πόσο μάλλον όταν η νέα κανονικότητα θα προσομοιάζει μόνο με την παλιά μας.
Εντέλει, αν κάτι έμαθα απ’ όλη αυτήν την κρίση είναι ότι ο χειρότερος εχθρός μας είναι οι συνήθειες μας.
Δημιουργούν την αίσθηση μιας ασφάλειας και μας εγκλωβίζουν εντός τους. Στο ατομικό κελί μιας φυλακής από την οποία είναι πολύ δύσκολο να δραπετεύσουμε. Είναι αναγκαίο να σπάμε συχνά και από επιλογή αυτές τις συνήθειες, είτε σε εποχές καραντίνας, είτε και σε κάθε άλλη περίοδο της ζωής μας. Οι αλλαγές είναι στη φύση της ζωής και πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι γι’ αυτές. Να τις αποδεχόμαστε και να παραμένουμε ευέλικτοι.
Βιβλιογραφία
Όττο, Καλειδοσκόπιο (2019)
Πάρτι για τρεις, Εκδόσεις Πατάκη (2018)
Φεύγει έρχεται (με Μάνο Κοντολέων), Καλειδοσκόπιο 2017)
Πρίγκιπας σημαίνει Αμίρ, Εκδόσεις Πατάκη (2016)
Μέχρι το άπειρο κι ακόμα παραπέρα, Εκδόσεις Πατάκη (2015)
Πού πάει η αγάπη όταν χάνεται;, Εκδόσεις Πατάκη (2014)
Οι εφτά ζωές του Κόμπου, Εκδόσεις Πατάκη (2011)
Ένας πλανήτης στο πλυντήριο, Εκδόσεις Πατάκη (2000)
