Αρχαιολόγος-ερευνητής στη Ακαδημία Αθηνών από το 1985, έκτοτε διεξάγει ανασκαφές στην Κρήτη, την Σαντορίνη, την αρχαία Ήλιδα και στην γενέτειρά του, την Λήμνο. Έχει σπουδάσει Ιστορία, Αρχαιολογία και Συγκριτική Γλωσσολογία στα Πανεπιστήμια της Αθήνας και του Wurzburg της Γερμανίας, όπου και εκπόνησε τη διδακτορική του διατριβή. Δίδαξε Αρχαιολογία στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο και στα μεταπτυχιακά τμήματα της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, καθώς επίσης Ιστορία της Αιγαιακής Τέχνης στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας.
Από το 1987 βάζει στη ζωή του, κι ευτυχώς και στην δική μας, τη συγγραφή παιδικών βιβλίων. Έκτοτε έχει γράψει περισσότερα από 65 παιδικά βιβλία, αρκετά ποιήματα και του έχουν απονεμηθεί πολλές τιμητικές διακρίσεις τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό. Το 2007 βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών, ενώ το 2012 ήταν υποψήφιος για το βραβείο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Το elniplex έχει την τιμή και τη χαρά να φιλοξενεί τον Χρήστο Μπουλώτη!
Συνέντευξη στη Μαίρη Μπιρμπίλη.
Mια φορά κι έναν καιρό ήταν ένα μικρό αγόρι με τιράντες, ο Χρήστος. Από μικρός ταξίδευε με το νου, παρέα με τον παππού του, τον κυρ- Δημητράκη, που πολύ αγαπούσε την ιστορία του τόπου μας και αντί για παραμύθια του έλεγε ιστορίες από τη μυθολογία και τα κατορθώματα των Ελλήνων…Κι έτσι δρομολογήθηκε η πορεία ενός αρχαιολόγου που αγαπάει να γράφει παραμυθένιες ιστορίες;
Ναι, κάπως έτσι έγιναν τα πράγματα. Τα βιώματα των παιδικών μας χρόνων χαράσσονται βαθιά στην ψυχή μας, προοικονομώντας σε μεγάλο βαθμό τις κατοπινές επιλογές μας. Κι εγώ είχα την τύχη να γεννηθώ στη Λήμνο της άγονης γραμμής, ένα νησί κυριολεκτικά απέναντι στον μύθο, απέναντι σε μια πολιορκία και μια άλωση, δηλαδή την Τροία. Αλλά και η ίδια η Λήμνος ήταν φορτισμένη με πανάρχαιους μύθους. Έτσι, μεγάλωσα κυριολεκτικά μέσα στον μύθο αλλά και στα παραδοσιακά παραμύθια που κουβάλησαν οι πρόσφυγες δικοί μου από τις αλησμόνητες πατρίδες. Από φυσικού μου έγερνα αποφασιστικά προς μυθοπλασία μεριά. Το παρελθόν με γοήτευε λες κι ήταν παλλόμενο παρόν. Να σημειώσω ότι πολλά από τα παιχνίδια που έπαιζα μικρός στις ακρογιαλιές της Λήμνου θύμιζαν ανασκαφικές πράξεις και πρακτικές. Θα έλεγα λοιπόν πως έγινα αρχαιολόγος, πριν καλά καλά μάθω τι σήμαινε αρχαιολογία, και συγγραφέας πριν καν μάθω ανάγνωση και γραφή. Η πορεία μου ήταν προδιαγεγραμμένη…
Για κάποιους ο χρόνος είναι χρήμα, για σας ο χρόνος είναι…χρώμα. Ποια είναι τα χρώματα του χρόνου σας όταν προσπαθείτε να φέρετε στο φως κομμάτια του παρελθόντος και ποια όταν γράφετε;
Σταθερή και αμετακίνητη η θέση μου πως ο χρόνος είναι πάνω από όλα χρώμα, με την έννοια της δημιουργικής φαντασίας, των απλόχερων συναισθημάτων, της εποικοινωνιακής εμπειρίας. Στην ανασκαφή, στο γοητευτικό αυτό ταξίδι στον πίσω χρόνο, αλλά και στη γλυκιά περιπέτεια της συγγραφής έχω την αίσθηση ότι βιώνω με μιας όλα τα χρώματα ενός ουράνιου τόξου, όλα τα χρώματα μιας ψυχικής ευφορίας που με πλαταίνει, μου δίνει το προνόμιο και την αίσθηση της κερδισμένης ζωής.
«Με τα παραμύθια ξύνω την ψυχή μου» έχετε δηλώσει. Τότε ματώνει; Γιατί οι παραμυθένιες ιστορίες σας αγγίζουν θέματα που συχνά «πονάνε».
Μου αρέσει να αντλώ συνήθως τα θέματά μου από βαθιά κοιτάσματα. Οι παραμυθένιες ιστορίες μου είναι για μένα όχι μόνο άσκηση μυθοπλασίας, αλλά και άσκηση ψυχής και ενδοσκόπησης. Κάτω από την επιφανειακή μυθοπλαστική κρούστα συμβαίνουν ένα σωρό πράγματα που μπορεί και να “πονάνε”, γιατί δεν θέλω οι μικροί μου αναγνώστες να ζουν τυλιγμένοι σε χαζά ροζ συννεφάκια και χρυσόσκονη. Χωρίς να βαραίνω πάνω τους, προσπαθώ με τις παραμυθένιες ιστορίες μου να ακονίζουν συναίσθημα και κρίση, να παίρνουν υπεύθυνη στάση και επιλογές απέναντι σε διλήμματα, να μυούνται σιγά σιγά με παραμυθένιο τρόπο σε μια πραγματικότητα όπου τα “μεγάλα” και “σοβαρά” ζητήματα δεν είναι υπόθεση της εξουσίας αλλά όλων μας, γιατί όλοι εμείς είμαστε η “εξουσία”. Κι ακόμη προσπαθώ, μέσα από το υπέροχο παιχνίδι του μαγικού ρεαλισμού, να τους μάθω ότι η φαντασία δεν είναι φυγή από την πραγματικότητα αλλά απαραίτητο συστατικό της, οργανικό κομμάτι της.
Σε παλιότερες συνεντεύξεις σας έχετε μιλήσει για το σύνδρομο «της μαριονέτας». Πώς μπορούμε κατά τη γνώμη σας να αντισταθούμε;
Ναι, φοβερό και τρομερό το “σύνδρομο της μαριονέτας”. Η ακύρωση της προσωπικής ταυτότητας με τους σπάγγους που κινεί αυθαίρετα η όποια εξουσία με τρομάζει, με εξοργίζει. Η αντίσταση μπορεί να πάρει πολλές μορφές, με πρώτη και αποτελεσματικότερη τη συνεχή παρουσία μας στα πράγματα, την κοινωνική μας επαγρύπνηση. Ο εφησυχασμός και το βόλεμα είναι βαριές αρρώστιες, που έχουν αποδειχτεί μοιραίες στην ιστορία του πολιτισμού. Γι’ αυτό θέλω να κάνω τα παιδιά όχι απλούς, παθητικούς αναγνώστες αλλά, κατά κάποιο τρόπο, και δραστικούς συμμέτοχους στις παραμυθένιες ιστορίες μου, ιδίως σε εκείνες που “πονάνε”.
Στο 8ο Δημοτικό Σχολείο στον Περισσό συναντήσατε δασκάλους που τους περιγράφετε ως ανθρώπους με «μεγάλο ανάστημα». Τι σημαίνει για σας δάσκαλος με «μεγάλο ανάστημα»;
Είναι αλήθεια ότι τρέφω απεριόριστη εκτίμηση για κάποιους δασκάλους μου που άφησαν βαθιά τα αποτυπώματά τους στη χλωρή μου ηλικία. Αποτιμώντας τους σήμερα, μετά τόσες δεκαετίες και με τα μέτρα και σταθμά της δικής μου διδακτικής εμπειρίας, επαναλαμβάνω πως πράγματι ήταν άνθρωποι με “μεγάλο ανάστημα”, κι όχι επειδή εγώ ήμουν τότε μικρός, αλλά γιατί είχαν την έμφυτη, τη γλυκιά ικανότητα να χαμηλώνουν στο ανάστημα των παιδιών για να τους περνούν γνώση και προπαντός στάση ζωής. Αν ξανάρχιζα τη ζωή μου, μπορεί και να γινόμουν δάσκαλος της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Τα βιβλία μου για παιδιά είναι ίσως ένας τρόπος να παίξω τον ρόλο του δασκάλου, ένα υποκατάστατο.
«Η παράξενη αγάπη του αλόγου και της λεύκας» είναι ένα αγαπημένο και βραβευμένο βιβλίο. Αλήθεια υπάρχουν παράξενες αγάπες;
Γεμάτος είναι ο κόσμος από “παράξενες” αγάπες, “παράξενες” στα μάτια των άλλων. Η αγάπη, στη γνήσια μορφή της, δεν έχει ταυτότητα ούτε όρια, με άλλα λόγια αίρεται πάνω από νόρμες και παραδοσιακούς κανόνες. Όταν ένα άλογο και μια λεύκα ερωτεύονται όπως στην παραμυθένια ιστορία μου, τότε βιώνουμε την απόλυτη κατάφαση της ζωής, το πιο γλυκό δοξαστικό της. Ο νοών, νοείτω…
Για το βραβευμένο και ξεχωριστό βιβλίο σας «Το άγαλμα που κρύωνε» έχετε πει ότι είναι «ουσιαστικά η ιστορία του πατέρα μου, η δικιά μου, η ιστορία του μισού Ελληνισμού». Πώς εξηγείτε το φαινόμενο ένας λαός που «κουβαλάει» τέτοιες μνήμες και βιώματα να εμφανίζει ρατσιστικές κι ακραίες συμπεριφορές;
Το καυτό θέμα της μετανάστευσης, της προσφυγιάς, που είναι και στις μέρες μας τόσο επίκαιρο, με απασχολεί σοβαρά στην ιστορική, κοινωνικο-πολιτική και, προπαντός, στην ανθρώπινη διάστασή του. Η ιστορία του πολιτισμού είναι σε μεγάλο βαθμό μια ιστορία μεταναστεύσεων και προσφυγιάς. Δεν θα ήταν καθόλου υπερβολή αν επαναλάμβανα εδώ το γνωστό σύνθημα, “Είμαστε όλοι μετανάστες”. Η χώρα μας έχει βιώσει στο πετσί της ένα σωρό μεταναστεύσεις και προσφυγιές, και σήμερα ζούμε μια από τις χειρότερες ίσως εκδοχές της μέσα στο ζοφερό κλίμα της οικονομικές κρίσης, που οδηγεί στην ξενητιά το πιο ακμαίο κομμάτι της κοινωνίας μας, τους νέους, “σπουδαγμένους” ανθρώπους. Όσο για τις ακραίες ρατσιστικές συμπεριφορές μιας μερίδας ατόμων, πιστεύω ότι αυτές, πέρα από τις παραμορφωτικές ιδεολογίες, οφείλονται και στον φόβο για τον ξένο που κουβαλάνε μέσα τους, στον φόβο για τον ίδιο τους τον εαυτό. Η κοινωνική ψυχολογία έχει επί του προκειμένου τον λόγο.
Ιδρύετε ένα Μουσείο Ιστορίας Παιδικού Παιχνιδιού και Βιβλίου στη γενέτειρά σας, τη Μύρινα της Λήμνου. Μιλήστε μας για την πραγματοποίηση αυτού του ονείρου.
Κάπου λέει ο Φρόιντ ότι η ευτυχία έρχεται με την πραγμάτωση μιας παιδικής επιθυμίας. Μικρός ξεφάντωσα στο παιχνίδι, χόρτασα παιχνίδι στη Μύρινα, παιχνίδια ομαδικά και παιχνίδια αυτοσχέδια που ακόνιζαν επινοητικότητα και φαντασία. Πάντα όμως λιμπιζόμουν τα εντυπωσιακά κουρδιστά παιχνίδια που φιγουράριζαν προκλητικά στις βιτρίνες της αγοράς ή τα έπαιζαν τα προνομιούχα παιδιά της μικρής μας πόλης. Η ιδέα να στήσω ένα μουσείο ιστορίας του παιδικού παιχνιδιού στη γενέτειρά μου γεννήθηκε τη δεκαετία του 1970, όταν ήμουν μεταπτυχιακός φοιτητής στη Γερμανία. Άρχισα να συλλέγω μανιωδώς παλιά παιδικά παιχνίδια στήνοντας παράλληλα μες στο μυαλό μου ένα φανταστικό μουσείο. Το όνειρο είναι σαν το θαύμα, βγαίνει αληθινό αν το πιστεύεις πολύ. Μετά από χίλιες περιπέτειες και γραφειοκραφικές αντιξοότητες το μουσείο που τόσα χρόνια ονειρευόμουν βρίσκεται μια ανάσα μόνο από την πραγμάτωσή του. Το τελευταίο βιβλίο μου με τίτλο Η επανάσταση των παλιών παιχνιδιών αποτυπώνει ανάγλυφα την αγάπη μου για τα παλιά παιχνίδια.
Πώς σας γεννιέται η ιδέα για ένα καινούργιο βιβλίο; Γράφετε κάτι αυτή την εποχή;
Έχω συχνά την αίσθηση ότι δεν ψάχνω θέματα για τα βιβλία μου, αλλά ότι τα θέματα ψάχνουν και με βρίσκουν όπως τα έρμαια καράβια το λιμάνι τους. Οι ιδέες καρποφορούν παντού, ακόμη και στα πιο μικρά κι ασήμαντα της καθημερινότητας. Μια λέξη, μια εικόνα, ένα συναίσθημα μπορούν να γίνουν αφορμή για το ταξίδι της μυθοπλασίας, με σταθερό τιμόνι όμως και πυξίδα την κοινωνική μου ταυτότητα και τους σχετικούς προβληματισμούς. Χωρίς το γράψιμο έχω την αίσθηση πως δεν υπάρχω, πρωταρχική ανάγκη και οξυγόνο. Το νέο βιβλίο για παιδιά που γράφω νοερά τούτη την εποχή θα έχει τον τίτλο Ο ρακοσυλλέκτης γάτος μπαμ και μπουμ -μια μπιτάτη ιστορία για τις δύσκολες μέρες που περνάμε, όπου με χιούμορ, ξέφρενη δράση και ευαισθησία το μαύρο γίνεται φως, όπου πρωταγωνιστεί η δυναμική της ελπίδας.
Μιλήστε μας για τη συνεργασία σας με την Φωτεινή Στεφανίδη. Πώς βλέπετε τη σχέση εικόνας-κειμένου στο παιδικό βιβλίο;
Πόσο χαρισματική ζωγράφος και εικονογράφος είναι η Φωτεινή Στεφανίδη δεν χρειάζεται σχόλιο. Μιλάνε από μόνες της οι ζωγραφιές της. Ο χρωστήρας της -μια πανδαισία σχεδίου και ευαίσθητων χρωμάτων- κυριολεκτικά κάνει θαύματα. Ο λόγος μου παντρεύεται μοναδικά με τις εικόνες της, καθώς αναπνέουμε κι οι δυο μας στον ίδιο αστερισμό. Η συνεργασία μαζί της είναι κάθε φορά μια πολύτιμη εμπειρία… τι άλλο να πω;
Tι ελπίζετε για αυτόν τον τόπο, για τις επόμενες γενιές;
Να ξανασταθούμε στα πόδια μας με την αξιοπρέπεια που μας πρέπει, να μη μας γαβγίζουν οι μέρες μας, να μη μας δαγκώνουν. Να σταματήσει, όσο είναι ακόμη καιρός, η αφαίμαξη της νέας γενιάς, να κοιτάνε τον ορίζοντα όρθιοι οι νέοι άνθρωποι κι όχι πεσμένοι στα τέσσερα.
Σας ευχαριστούμε πολύ και σας ευχόμαστε… τα πιο ωραία σας ταξίδια να μην τα ταξιδέψατε ακόμη!
