Ποίηση, πεζογραφία, μεταφράσεις, παιδική λογοτεχνία, θέατρο και εκπαίδευση!Ο σημερινός “καλεσμένος” του elniplex ασχολείται με όλα αυτά και μάλιστα με μεγάλη επιτυχία. Το θεατρικό έργο του Μαμ τιμήθηκε με το βραβείο νεοελληνικού έργου «Κάρολος Κουν 2007», της Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών Κριτικών. Το θεατρικό έργο του Αποστολή στον πλανήτη Γη τιμήθηκε με το Βραβείο του Υπουργείου Πολιτισμού για το 2007. Το βιβλίο του Ένας δεινόσαυρος στο μπαλκόνι μου τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Βιβλίου Γνώσεων για Παιδιά, 2008. Το βιβλίο του Μια Τρύπα στο Νερό τιμήθηκε με το βραβείο Πηνελόπη Μαξίμου για το 2012 από τον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου. Το βιβλίο του Δρόμο παίρνω, δρόμο αφήνω τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Παιδικού Λογοτεχνικού Βιβλίου . Πέρα όμως από τις βραβεύσεις, ο ίδιος και τα έργα του έχουν πολλά να μας πουν. Έχουμε την τιμή να φιλοξενούμε στο ELNIPLEX σήμερα τον Σάκη Σερέφα.
Συνέντευξη στη Μαίρη Μπιρμπίλη
Το πανηγύρι της αποφοίτησης και ο… μαθητικός ιδρώτας
Ας γυρίσουμε το χρόνο πίσω. Πως ήταν ο Σάκης Σερέφας ως παιδί και ως μαθητής.
Αυτό που μου έχει μείνει από τα μαθητικά μου χρόνια είναι μια αφόρητη πλήξη. Εάν ήμουν ζωγράφος, στον πίνακα με τον τίτλο “Τα μαθητικά μου χρόνια” θα επικρατούσε εκείνο του μούχρωμα που απλώνεται γύρω στις τέσσερις το απόγευμα, σε μια συννεφιασμένη χειμωνιάτικη μέρα, ενώ το άλλο πρωί, Δευτέρας πρωί, σε περιμένει διαγώνισμα στην Γραμματική την πρώτη ώρα κι η Ράνια στο διπλανό θρανίο κοιτάζει άλλον. Εάν ήμουν κινηματογραφικός σκηνοθέτης, η αντίστοιχη ταινία θα ήταν ασπρόμαυρη και οι ηθοποιοί θα περιφέρονταν σιωπηλοί, κοιτώντας το χώμα, υποταγμένοι σε μια σκοταδερή μοίρα – μιλάμε για συμπυκνωμένο Μπέργκμαν.
Αναπολείτε τα παιδικά σας χρόνια;
Σχεδόν σαράντα χρόνια μετά, εξακολουθώ να πανηγυρίζω καθημερινά για τη λύτρωσή μου από τη μαθητική ζωή. Ένιωθα εγκλωβισμένος σε έναν καθημερινό καταναγκασμό. Προτιμώ τους καταναγκασμούς τους οποίους χειρίζομαι στην ενήλικη ζωή μου και βδελύσσομαι τις αναπολήσεις.
Η ζωή σας πήρε το δρόμο της, έχετε αφήσει δρόμους που εύχεστε να είχατε περπατήσει;
Έχω μια –παντελώς αυθαίρετη και ψυχαναλυτικά ερμηνεύσιμη- γραμμική αντίληψη της ζωής μου. Καθώς, όπως υποστηρίζουν οι νευροεπιστήμες, ο καθένας μας σκηνοθετεί καραμπινάτα τις αναμνήσεις του, θεωρώ πως ο δρόμος που περπατώ σήμερα είναι η ευθεία συνέχεια του αυτοκινητόδρομου της παιδικής ηλικίας. Ζω και πραγματοποιώ, στο μέτρο του εφικτού, τα όνειρα και τις φαντασιώσεις που έτρεφα από παιδί.
Είστε εκπαιδευτικός. Αν υποθέσουμε ότι σας δινόταν η δυνατότητα να προβείτε σε διαρθρωτικές αλλαγές στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση –την τριτοβάθμια ας την αφήσουμε στην ησυχία της, αφού δεν την αφήνουν οι Υπουργοί- ποιες θα ήταν οι πρώτες σας ενέργειες;
Μία και μόνη θα ήταν η στόχευση: να σηκώνεται με χαρά ένα παιδί το πρωί για να πάει στο σχολείο και με χαρά να επιστρέφει. Και για να υλοποιηθεί αυτή η στόχευση, απαραίτητη προϋπόθεση θα ήταν όσοι παίρνουν τις αποφάσεις για την εκπαίδευση να ξέρουν πώς μυρίζει ο νεανικός ιδρώτας μέσα σε μια τάξη και να έχουν διδάξει έστω και μια μέρα στη ζωή τους – και δεν εννοώ, βέβαια, μια δειγματική διδασκαλία θερμοκηπίου. Οι γραφειοκράτες των υπουργείων, τα διοικητικά μεγαλοστελέγχη της εκπαίδευσης –αυτά τα πρεζόνια των εγκυκλίων- και οι από καθέδρας παιδαγωγοί με τα διδακτορικά τους παραμάσχαλα, θα μπορούσαν να βρουν άλλες ασχολίες – έτσι κι αλλιώς, με αλλότρια ασχολούνται συνεχώς, εκτός γηπέδου.
Και τώρα που το λύσαμε το εκπαιδευτικό ζήτημα, ας προχωρήσουμε στην επόμενη ερώτηση.
Μούφα το ρεστοράν και η καραμέλα ολοκαίνουρια…
Ζείτε την εκπαίδευση και ως γονέας. Ποιες είναι οι σκέψεις ή οι αγωνίες σας ως πατέρας ενός δωδεκάχρονου αγοριού;
Να μην υποστεί κι αυτός την βλακότητα που υπέστην κι εγώ. Όταν συνδυάζεις την ιδιότητα του εκπαιδευτικού με εκείνην του γονιού, είσαι σαν τον υπάλληλο του υγειονομικού που προσκαλείται να γευματίσει σε ένα εστιατόριο το οποίο επιθεώρησε την προηγούμενη μέρα. Ξέρει πολύ καλά το τι επικρατεί μέσα στην κουζίνα. Απλώς δεν το δείχνει για να αφήσει τους συνδαιτυμόνες του να καταπιούν την μπουκιά τους ανυποψίαστοι. Το πολύ πολύ, προσπαθεί ευσχήμως να τους αποτρέψει από το να παραγγείλουν ειδικά κάποια πιάτα. Μόνο που σήμερα, σε αντίθεση με τα δικά μου παιδικά χρόνια, οι συνδαιτυμόνες είναι πολύ πιο υποψιασμένοι από μόνοι τους και καταλαβαίνουν ότι το ρεστοράν είναι μούφα και το φαγκρί σενεγαλέζικο.
Για τον σχολικό εκφοβισμό τι έχετε να πείτε;
Είναι η νέα καραμέλα στο στόμα των γονιών, οι οποίοι, ως τσιτωμένα χουλιγκάνια με υψωμένα τα λάβαρα της γονεϊκότητας, είναι οι μεγαλύτεροι εκφοβιστές των παιδιών τους, αλλά και των εκπαιδευτικών. Όταν ένας γονιός ενδιαφέρεται περισσότερο για τους βαθμούς των παιδιών του παρά για το τι βλέμμα έχει όταν επιστρέφει από το σχολείο κι όταν αφήνει το βλαστάρι του να πελαγοδρομεί ανεξέλεγκτα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κλεισμένο στο δωμάτιό του μέχρι τα μεσάνυχτα –ενώ την ίδια στιγμή κάνει κι εκείνος το ίδιο στη διπλανή καλωδιωμένη κάμαρη- τότε είναι σαν να έχει δώσει τα κλειδιά του αυτοκινήτου του στα ανεκπαίδευτο παιδί του. Το ατύχημα είναι θέμα χρόνου. Πιστέψτε με, μέχρι σήμερα έχω κουβεντιάσει εμπιστευτικώς με τουλάχιστον πέντε χιλιάδες γονείς μαθητών μου – όσο δηλαδή ολόκληρος ο πληθυσμός της Εκάλης, της Ζαχάρως ή της Σιάτιστας, οπότε διαθέτω επαρκές στατιστικό δείγμα. Φυσικά, υπάρχουν και εξαιρέσεις γονιών. Όσα επιδοτούμενα επιμορφωτικά σεμινάρια κι αν υφίστανται οι εκπαιδευτικοί για τον σχολικό εκφοβισμό, πάντοτε συνοδευόμενα από την διπλέτα “πάουερ πόιντ και συζήτηση μετά”, η ζωή των παιδιών θα εξακολουθεί να διαμορφώνεται κυρίως έξω από τα σχολεία τους. Τα μάθατε τα νέα; Υπάρχει ζωή και μετά το σχολικό ωράριο.
Ως εκπαιδευτικός υπάρχουν μέρες που νιώθετε ότι “κάνατε μια τρύπα στο νερό;”
Για την ακρίβεια, νιώθω πως εγώ είμαι η τρύπα μέσα στο νερό. Μία τρύπα που κατακρημνίζεται στο εσωτερικό της. Μετά, σκέφτομαι πως η ζωή είναι πολύ σύντομη για να επιτρέπει τέτοιους μελοδραματικούς στοχασμούς, και συνέρχομαι.
Αν ξαναρχίζατε από την αρχή θα διαλέγατε και πάλι το επάγγελμα του εκπαιδευτικού;
Δεν θα με πείραζε να δοκιμάσω και κάτι άλλο. Ίσως να είχα ένα μικρό μαγέρικο. Έχω σχεδιάσει μερικά με το μυαλό μου αλλά και επί χάρτου, μέχρι την παραμικρή τους λεπτομέρεια. Από το μενού μέχρι τον χώρο. Ποτέ δεν μου ήρθε η όρεξη να οραματιστώ αντιστοίχως το σχολείο των ονείρων μου.
“Ο συγγραφέας κατοικείται από τη γλώσσα, είναι ο ξενιστής της”
Είστε φιλόλογος και λογοτέχνης. Μιλήστε μας για τη γλώσσα, τα παιχνίδια και τα όριά της.
Προσπαθώ όσο μπορώ να διαχωρίζω αυτές τις δύο ιδιότητες. Ο φιλόλογος καριέρας μοιάζει με έναν ανατόμο. Χωρίς το πτώμα της γλώσσας το οποίο ξεκοιλιάζει δεν θα είχε λόγο ύπαρξης. Για αυτό και αποφεύγω να συναναστρέφομαι με ακαδημαϊκούς φιλολόγους στη ζωή μου –σχεδόν πάντα έχουν κρυμμένο ένα νυστέρι στο τσεπάκι τους και μυρίζουν φορμαλδεΰδη, το έχετε προσέξει; Όσο για τη γλώσσα, αυτή είναι ένας τρόπος για υπάρχει κανείς, δεν είναι χόμπι ή πνευματικό ενδιαφέρον. Ο συγγραφέας κατοικείται από τη γλώσσα, είναι ο ξενιστής της. Όσοι έχουν δει τις ταινίες Alien θα καταλάβουν.
Γιατί ασχολείστε με την παιδική λογοτεχνία;
Γιατί θέλω να λέω ιστορίες στο παιδί μέσα μου. Μόνο γι’ αυτό.
Και το θέατρο; Πώς μπαίνει στη ζωή σας; Συνδέεται με τη συγγραφή παιδικών βιβλίων;
Τόσο η συγγραφή θεατρικών έργων όσο και βιβλίων για παιδιά και νέους ήταν από τα πιο αναπάντεχα συμβάντα της ζωής μου, που με αιφνιδίασαν. Ποτέ δεν ονειρευόμουν, σχεδίαζα ή φιλοδοξούσα να ασχοληθώ με αυτά. Νομίζω πως προέκυψαν από την ανάγκη μου να λέω ιστορίες με άλλον τρόπο – γιατί και τα ποιήματα που δημοσιεύω ιστορίες λένε. Το θέατρο ήρθε ως εξέλιξη μετά από τη συγγραφή μυθιστορήματος και κινηματογραφικού σεναρίου, ενώ το παιδικό βιβλίο με βάρεσε κατακούτελα μετά από τη γέννηση του γιου μου. Όποτε ασχολούμαι με ένα από τα δύο είδη νομίζω πως είμαι μικρό παιδί και παίζω-όπως όταν πιτσιρίκι κρυβόμουν κάτω από τον καναπέ του σπιτιού μου και έπαιζα κουκλοθέατρο για τα παιδιά των φίλων των γονιών μου. Διασκεδάζω αφάνταστα!
Οι μολιερικές φιγούρες, οι βραβεύσεις και τα… νεύρα
Διάβαζα πρόσφατα μια συνέντευξη του Τζ. Φράνζεν. Πιστεύει ότι το internet δεν είναι ελευθερία αλλά οπισθοδρόμηση στον κομφορμισμό. Συμμερίζεστε αυτή την άποψη;
Γεννήθηκα το 1960. Στη ζωή μου θεωρώ πως τρεις ήταν οι πιο ευλογημένες επινοήσεις που πρόλαβα: Η τηλεόραση, το κινητό τηλέφωνο και το διαδίκτυο (αν και, πρόσφατα, προστέθηκε σε αυτές ακόμη μία: η θερμαινόμενη απλώστρα ρούχων). Ξεστραβώθηκε το σύμπαν με αυτές τις επινοήσεις. Τώρα, αν κάποιοι βλαμμένοι κάνουν λανθασμένη χρήση τους, δεν τους φταίνε αυτές. Η βλακόφατσα που σπεύδει να φωτογραφίσει ένα βουνίσιο μονοπάτι για να ανεβάσει αυτοστιγμεί τη φωτογραφία στο facebook, αντί να το περπατήσει, είναι μια διαχρονική, μολιερική φιγούρα.
Ας μιλήσουμε για βραβεύσεις…
Είναι αρκετά χρήσιμες, ειδικά όταν συνοδεύονται από χρηματική αμοιβή. Άλλωστε, κι αυτή η συνέντευξη μετά από την τελευταία μου βράβευση δεν μου ζητήθηκε;
«Έχω νεύρα!» επιγράφεται το βιβλίο για νέους που θα εκδώσετε προσεχώς. Είναι θυμωμένη η νέα γενιά;
Νομίζω πως είναι αλλιώτικα θυμωμένη, εσωστρεφώς. Το φάσμα της ανεργίας και της οικονομικής κρίσης δεν αφήνει πολλά περιθώρια οργίλου θυμού, ο οποίος είναι ένα αρκετά πολυτελές συναίσθημα και θέλει άνεση σουίτας. Όμως ο βουβός θυμός τρέφεται από τα άντερά του, ένα σπορ ιδιαίτερα δημοφιλές στους εφήβους.
Το «Έχω νεύρα!» μιλάει παιγνιωδώς, μέσα από μια περιπετειώδη ιστορία, για τη διαχείριση του θυμού. Μια και δεν έχει προδημοσιευθεί πουθενά κανένα απόσπασμα του βιβλίου, θα μπορούσα να σας κεράσω το καταληκτικό του στιχούργημα-επιμύθιο;
Είναι φορές που η ζωή
φέρνει τα πάνω κάτω
η λύπη γίνεται χαρά
η Κυριακή Σαββάτο
Μη βιάζεσαι να λυπηθείς
ούτε να νευριάσεις
κάτι καλό μπορεί να βγει
στις παλιοκαταστάσεις
Σ.Σ.
