Είναι εκπαιδευτικός και συγγραφέας. Το 2017 ήταν υποψήφιος για τα διεθνή βραβεία Astrid Lindgren και Andersen, ενώ τα βιβλία του έχουν αγαπηθεί και μεταφραστεί και σε άλλες χώρες. Πολλά από αυτά έχουν τιμηθεί με βραβεία και επαίνους. Επισκέπτεται συχνά σχολεία και βιβλιοθήκες με στόχο την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας, ενώ το 2013 ανακηρύχθηκε από την Ε.Ψ.Υ.Π.Ε. Αγγελιαφόρος Ψυχικής Υγείας στα σχολεία. Έχει διατελέσει πρόεδρος της ΙΒΒΥ (2008-2015) και είναι συντονιστής της ομάδας Ακτιβιστών Αναγνωστών. Το 1997 δημιούργησε μαζί με τη Λήδα Βαρβαρούση τον πιο γνωστό κι αγαπημένο σύγχρονο λογοτεχνικό ήρωα, τον Τριγωνοψαρούλη!
Το ELNIPLEX έχει τη χαρά να συνομιλεί με τον Βαγγέλη Ηλιόπουλο.
Συνέντευξη στη Μαίρη Μπιρμπίλη.
O Τριγωνοψαρούλης γίνεται 20 χρονών! Τίποτα ψεύτικο, κατά την άποψή μου, δεν αντέχει τόσο πολύ στο χρόνο. Πέρα από την αλήθεια του λοιπόν, ποια είναι εκείνα τα χαρακτηριστικά τα οποία έκαναν αυτόν τον ήρωα διαχρονικό κι αγαπητό;
Συμφωνώ πως τίποτα φτιαχτό και ψεύτικο δεν αντέχει στο χρόνο. Ο Τριγωνοψαρούλης μίλησε για το κατάλληλο θέμα την κατάλληλη στιγμή με έναν αληθινό τρόπο. Μίλησε για το διαφορετικό την εποχή που οι κοινωνίες μετασχηματίζονταν σε πολύ-πολιτισμικές με έναν ήρωα που είναι αντι-ήρωας, δηλαδή είναι ένας από εμάς και κάθε παιδί μπορεί να ταυτιστεί μαζί του.
Θα ακολουθήσει κι άλλο βιβλίο με ήρωα τον Τριγωνοψαρούλη;
Δεν το ξέρω. Πάντα αυτός αποφασίζει και μου δίνει έμπνευση να συνεχίσω. Το 2007 είχα πει ότι ολοκληρώθηκαν οι ιστορίες του. Κι όμως το 2009 επέστρεψε και μάλιστα δυναμικά. Τελικά ξέρει αυτός και δεν έχω παρά να τον εμπιστευτώ…
Δάσκαλος και συγγραφέας παιδικών βιβλίων. Τι είναι αυτό που σε γοητεύει στα παιδιά;
Η απλή και ανατρεπτική τους σκέψη. Το μυαλό τους δεν χρειάζεται να ακολουθήσει όλες αυτές τις δαιδαλώδεις διαδρομές της ενήλικης σκέψης. Ένα παιδί δεν φοβάται να μιλήσει. Δεν κρύβει αυτό που θέλει να πει. Δεν αποφεύγει τίποτα, δεν λειτουργεί με σκοπιμότητες. Είναι ανόθευτη η παιδική σκέψη από κοινωνικές συμβάσεις και άρα αυθεντική.
Τα παιδιά ελπίζουν, φοβούνται, χαίρονται, θυμώνουν… άρα έχουν την ανάγκη να βιώσουν αυτά τα συναισθήματα και μέσα από τη λογοτεχνία. Πλανάται όμως, ένας προβληματισμός σχετικά με την πληθώρα βιβλίων με θέματα όπως η απώλεια, το προσφυγικό, οι άστεγοι. Οι συγγραφικές επιλογές σου δηλώνουν τη θέση σου αλλά θα ήθελα να κάνεις κι ένα σχόλιο.
Από τα βιβλία μου που έχουν εκδοθεί, αλλά και από αυτά που έρχονται, είναι ξεκάθαρο ότι πιστεύω πως σε ένα παιδί μπορείς και πρέπει να μιλήσεις για όλα. Μοναδική προϋπόθεση να βρεις τον κατάλληλο τρόπο. Δεν θεωρώ ότι όλα τα βιβλία στα οποία αναφέρεστε έχουν βρει τον κατάλληλο τρόπο. Αυτό όμως δεν πρέπει να το χρεωθεί το θέμα τους. Αλίμονο αν στα παιδιά δεν είμαστε ειλικρινείς. Πρέπει να τους μιλήσουμε με αλήθειες για όλα που θέλουν να μάθουν. Να τα μυήσουμε στην ζωή δίνοντας τους βέβαια την ελπίδα ότι μπορούν να φτιάξουν εκείνα έναν καλύτερο κόσμο. Γιατί πιστεύω ότι μπορούν.
Πολλά έχουν ειπωθεί τελευταία για την επιστροφή του διδακτισμού στην παιδική λογοτεχνία όσο και για τη σχέση παιδικής λογοτεχνίας και εκπαίδευσης. Θα ήθελες να τοποθετηθείς;
Αυτές τις συνταγές τι να γράψει, πώς να γράψει και πώς να μην γράψει ένας συγγραφέας δεν τις πολυκαταλαβαίνω. Ας ασχοληθεί ο καθένας με το πώς γράφει ο ίδιος. Υπάρχουν αντικειμενικοί κριτές να κρίνουν. Οι αποδέκτες, που είναι τα ίδια τα παιδιά και βέβαια ο χρόνος! Αν κάτι είναι αποκλειστικά διδακτικό δεν είναι λογοτεχνία, αλλά χρηστικό εκπαιδευτικό κείμενο. Αυτό ισχύει και ίσχυε πάντα. Τίποτα δεν έφυγε και τίποτα δεν επέστρεψε. Διδακτισμός και λογοτεχνία δυο έννοιες αντίθετες. Δεν σημαίνει όμως ότι ο καλλιτέχνης όταν δημιουργεί δεν θέλει να επικοινωνήσει μέσω του έργου του κάτι με τον αποδέκτη.
Αν και η εξουσία φθείρει, ας υποθέσουμε ότι σου ανέθεταν την ηγεσία του υπουργείου Παιδείας . Ποια εκπαιδευτική κουλτούρα θα επιδίωκες να περάσεις στο μάλλον «κακοποιημένο» εκπαιδευτικό μας σύστημα, ειδικά για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση;
Θα ήθελα στη μία μέρα που θα αποδεχόμουν τη θέση αυτή να βοηθούσα να επιτρέψει στο σχολείο η ανάγνωση! Πώς; Βιβλιοθήκες σε κάθε σχολείο! Ενημερωμένες και γεμάτες βιβλία! Χρόνος για ανάγνωση.
Μετά θα μπορούσα να παραιτηθώ ήσυχος.
Α! Ξέχασα, θα ήθελα να άφηνα και τα αναλυτικά προγράμματα ανοιχτά… δείχνοντας εμπιστοσύνη στο σχολείο και στο δάσκαλο.
Ταξιδεύεις συχνά στο εξωτερικό. Μίλησέ μας για την παιδική λογοτεχνία σε διεθνές επίπεδο αλλά και για τη φάση που διανύει η εγχώρια παραγωγή και συγγραφή.
Το παιδικό βιβλίο έχει τη δική του θέση στις περισσότερες χώρες, μια θέση που στη δική μας δεν έχει ακόμη κατακτήσει. Έχει δύναμη. Αναγνωρίζεται η αξία του. Βιβλιοθήκες και βιβλιοπωλεία, δημιουργοί και εκδότες, υποστηρίζονται από την κοινωνία και την πολιτεία έμπρακτα.
Δεν θα ξεχάσω το συνωστισμό σε δημοτική βιβλιοθήκη μικρής πόλη της Γερμανίας μια Κυριακή πρωί. Δεν θα ξεχάσω βιβλιοπωλείο στην Ιταλία που έμενε όλη νύχτα ανοιχτό και μετά τα μεσάνυχτα ήταν γεμάτο κόσμο. Δεν θα ξεχάσω στη Βαρκελώνη την ημέρα του Αγίου Γεωργίου όταν όλοι αγοράζουν για δώρα βιβλία…
Αυτό επηρεάζει και την παραγωγή. Ποιος και γιατί να επενδύσει στο ελληνικό παιδικό βιβλίο, όταν ούτε στο ελληνικό σχολείο δεν έχει καθιερωθεί η θέση του; Κάποιοι δικοί μας εκδότες με αυταπάρνηση και παρρησία. Αρκεί;
Υπάρχει τελικά τρόπος να ισορροπήσει η ποιότητα με την εμπορικότητα;
Το παιδικό βιβλίο έχει την ιδιαιτερότητα ότι γράφεται από ενήλικες, κρίνεται και εκδίδεται από ενήλικες, επιλέγεται πολλές φορές από ενήλικες (γονείς και εκπαιδευτικούς), ενώ διαβάζεται από παιδιά. Με το υποκειμενικό κριτήριό του ο καθένας από τους κρίκους αυτής της αλυσίδας αναζητά την ποιότητα. Όπως σε ό,τι έχει σχέση με το παιδί. Και το παιδί αναζητά την αναγνωστική απόλαυση, που κι αυτή με την ποιότητα έχει σχέση. Άρα στο δικό μας χώρο με κατάλληλα εκπαιδευμένους γονείς και εκπαιδευτικούς και με παιδιά με υψηλά αισθητικά κριτήρια γιατί να μην μπορεί το ποιοτικό να είναι και επιτυχημένο εμπορικά;
«Αθήνα 2018 Παγκόσμια Πρωτεύουσα βιβλίου». Δε θα μπορούσαμε να αφήσουμε έξω από τη συζήτησή μας ένα τέτοιο γεγονός στο οποίο εμπλέκεσαι ενεργά. Μίλησέ μας για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση των δράσεων;
Θυμάστε τη χαρά όλων μας το 2004. Θυμάμαι και το φόβο μου για το αν θα μείνει κάτι μετά. Κάτι να αλλάξει τη ζωή μας προς το καλύτερο. Από τότε τέσσερις πρωθυπουργοί είχαν έτοιμα σχέδια για την αξιοποίηση των ολυμπιακών ακινήτων, αλλά αξιοποίηση ακόμη δεν είδαμε. Και τώρα φοβάμαι. Θα μείνει κάτι; Θα γίνουν δράσεις που θα αλλάξουν τις αναγνωστικές μας συνήθειες. Θα γεμίσουν τα βιβλιοπωλεία και οι βιβλιοθήκες κόσμο; Θα γυρίσει η ανάγνωση στα σχολεία; Η αρχή δεν ήταν ενθαρρυντική. Δράσεις που σχεδιάστηκαν δεν υλοποιήθηκαν ποτέ. Αλλά έχουμε αρκετούς μήνες μπροστά μας. Ας ελπίζουμε…
Βαγγέλη, το elniplex σε ευχαριστεί!
