Γράφει η Χρυσάνθη Δενδρή
Με αφορμή το βιβλίο των Ν. Κάντζια, Σ. Αθανασιάδη και Μ. Δεληβοριά “Το Καρναβάλι των ζώων”, καθώς και την Παγκόσμια Ημέρα των ζώων, νομίζω ήρθε η ώρα να γνωρίσουμε λίγο περισσότερο αυτό το μουσικό ταξίδι, στη χώρα που μπλέκει τη μουσική με το ζωικό βασίλειο. Και πώς γίνεται αυτό; …
Το 1886 ο Γάλλος συνθέτης του Ρομαντισμού Καμίγ Σεν Σανς (Camille Saint-Saëns – 1835-1921) κατά τη διάρκεια των διακοπών του σε ένα μικρό χωριό της Αυστρίας, συνθέτει την περίφημη σουίτα “Το Καρναβάλι των Ζώων” (“Le Carnaval des animaux”), ένα έργο που αποτελείται από 14 μέρη. Η αλήθεια είναι ότι ο Σεν Σανς δεν ήταν και τόσο περήφανος για το συγκεκριμένο έργο, καθώς το θεωρούσε αρκετά επιπόλαιο και επιβλαβές για τη φήμη του. Για τον λόγο αυτό, δεν επέτρεψε ποτέ να παιχτεί ολόκληρο ή μέρος του έργου κατά τη διάρκεια της ζωής του, εκτός από το κομμάτι Νο.13, τον “Κύκνο” (Le Cygne), που παιζόταν συχνά. Έτσι λοιπόν, το έργο εκδόθηκε 30 χρόνια μετά τον θάνατό του, και αποτελεί ένα από τα πιο δημοφιλή μουσικά έργα Συμφωνικής Μουσικής (ιδιαίτερα προσιτά για τα παιδιά και όχι μόνο).
Εκτός όμως από δημοφιλές, το “Καρναβάλι των Ζώων” αποτελεί μία θαυμάσια ευκαιρία να γνωρίσουμε καλύτερα τι ακριβώς εννοούμε όταν λέμε “Συμφωνική Ορχήστρα” ή “Ορχήστρα Συμφωνικής Μουσικής”, τόσο εμείς, όσο και τα παιδιά. Σε κάθε ένα από τα 14 κομμάτια του έργου, παρουσιάζονται τα όργανα της Συμφωνικής Ορχήστρας, που ουσιαστικά μιμούνται τους ήχους των ζώων, με τον πιο καταπληκτικό τρόπο. Κι όλο αυτό είναι μουσική!
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή, και ας γνωρίσουμε τις βασικές κατηγορίες των μουσικών οργάνων, που αποτελούν την Συμφωνική Ορχήστρα.
Πρώτη βασική κατηγορία είναι τα έγχορδα, που, όπως βλέπουμε και στο σχέδιο, βρίσκονται ακριβώς μπροστά από τον μαέστρο. Ξεκινώντας αριστερά από τα πιο “οξύφωνα” τα βιολιά (πρώτα και δεύτερα), περνάμε σταδιακά δεξιά στις βιόλες και στα πιο βαθύφωνα βιολοντσέλα και κοντραμπάσα. Ακριβώς από πίσω, βρίσκεται η δεύτερη κατηγορία οργάνων, τα πνευστά: ξύλινα και χάλκινα. Φλάουτα, όμποε, κλαρινέτα και φαγκότα, τρομπέτες, τρομπόνια, η τούμπα και τα κόρνα. Και τελευταία, πίσω από όλα τα όργανα, βρίσκεται η τρίτη κατηγορία τα κρουστά. Στην αριστερή πλευρά της ορχήστρας μπαίνουν οι άρπες και τα πληκτροφόρα όργανα, όπως είναι το πιάνο, καθώς και τα υπόλοιπα μουσικά όργανα που μπορεί να φιλοξενούνται στην Συμφωνική Ορχήστρα. (Περισσότερες πληροφορίες για τα μουσικά όργανα μπορείτε να βρείτε στην σειρά μαθημάτων μουσικής για παιδιά του παιδικού σταθμού “Ώρα για Μουσική” από το elniplex. Α’ Ενότητα και Β’ Ενότητα )
Και περνάμε τώρα στην παρουσίαση των μουσικών οργάνων μέσα στο έργο του Καμίγ Σεν Σανς “Το Καρναβάλι των Ζώων”.
1. Εισαγωγή και το βασιλικό μαρς του λιοντριού (Introduction and the Royal March of the Lion): Ακούγονται όλα τα έγχορδα και υπερισχύουν τα 2 πιάνα, τα οποία μιμούνται τη φωνή του βασιλιά λιονταριού.
2. Όρνιθες και πετεινοί (Hens and Cocks): Ακούγονται τα πιο οξύφωνα των εγχόρδων, βιολιά και βιόλες μαζί με τα 2 πιάνα και το κλαρινέτο. Η κατάσταση που περιγράφεται είναι αυτή, όταν οι κότες τσιμπάνε τα χόρτα για να μπορέσουν να βρουν τροφή. Το μουσικό θέμα του πιάνου μιμείται τη φωνή του κόκορα.
3. Γαϊδούρια (Wild Asses): Γρήγορο κομμάτι με 2 πιάνα, που περιγράφει ζώα που τρέχουν.
4. Χελώνες (Tortoises): Αργό και ελαφρώς σατυρικό κομμάτι, που ξεκινάει με πιάνο, ενώ τα έγχορδα παίζουν το γνωστό θέμα του καν-καν του Όφενμπαχ.
5. Ο ελέφαντας (The elephant): Ακούγεται ένα θέμα σε ρυθμό βαλς από το πιάνο, ενώ το κοντραμπάσο κρατάει τη δική του μελωδία. Πρόκειται για θέματα από μουσικά κομμάτια του Μπερλιόζ και του Μέντελσον, που οι συνθέτες είχαν γράψει για να παίζονται στις ψηλές νότες. Όμως ο Σεν Σανς, θέλοντας να δώσει έναν κωμικό τόνο, μετέφερε τα μουσικά αυτά θέματα σε χαμηλές νότες, που παίζει το κοντραμπάσο, μιμούμενο τον ογκώδη ελέφαντα.
6.Καγκουρό (Kangaroos): Γνωστό θέμα, παιγμένο από 2 πιάνα, που μιμούνται το πηδηχτό περπάτημα των καγκουρό.
7. Ενυδρίο (The Aquarium): Το ήρεμο και δροσερό νερό απεικονίζεται άψογα από τα 2 πιάνα και το κρυσταλλόφωνο, ενώ το φλάουτο κρατάει τη δική του μελωδία. Συμμετέχουν και τα έγχορδα όργανα, εκτός από το κοντραμπάσο. Από τα πιο πλούσια σε μελωδία κομμάτια του έργου.
8. Ζώα με μακριά αφτιά (Persons with Long Ears):Σύντομη μελωδία από 2 βιολιά, που μιμούνται τη φωνή του γαϊδάρου.
9. Ο κούκος στην καρδιά του δάσους Cuckoo in the Heart of the Wood):2 πιάνα που κρατούν ένα μουσικό μοτίβο περιγράφοντας το δάσος και το κλαρινέτο που μιμείται χαρακτηριστικά τη φωνή του κούκου.
10. Το πτηνοτροφείο (The Aviary): Το φλάουτο μιμείται το πουλάκι. 2 πιάνα ακούγονται στο βάθος, μιμούμενα τις φωνές των άλλων πουλιών, ενώ τα έγχορδα μιμούνται τους ήχους του δάσους.
11. Πιανίστες (Pianists):Ουσιαστικά πρόκειται για την περιγραφή της κρυφής από το κοινό εξάσκησης, που κάνει ένας πιανίστας στις κλίμακες. Τα 2 πιάνα παίζουν το θέμα, που μοιάζει με ασκήσεις τεχνικής, ενώ τα βιολιά κρατούν υποστηρικτικά τη μελωδία τους.
12. Απολιθώματα (Fossils): Πρόκειται ουσιαστικά για το κομμάτι του Σεν Σανς “Μακάβριος Χορός”, το οποίο παίζει το ξυλόφωνο, θέλοντας να μιμηθεί τον ήχο που κάνουν τα κόκκαλα όταν χτυπούν μεταξύ τους, κρατώντας παράλληλα τον ρυθμό. Παίρνουν μέρος επίσης 2 πιάνα, τα έγχορδα και το κλαρινέτο, σε γνωστά μουσικά θέματα, όπως είναι το “Twinkle twinkle little star” και το βασικό θέμα της άριας του “Κουρέα της Σεβίλλης”.
13. Ο κύκνος (The Swan): Το πιο γνωστό απ’ όλα τα κομμάτια του έργου. Ένα ρομαντικό μουσικό θέμα παιγμένο από τσέλο και 2 πιάνα, που περιγράφει χαρακτηριστικά την κίνηση του κύκνου πάνω στο νερό.
14. Φινάλε (Finale):Όλη η ορχήστρα παίζει το τελευταίο κομμάτι του έργου, ενώ ακούγονται και κάποια από τα θέματα των προηγούμενων κομματιών.
Μπορείτε να ακούσετε ολόκληρο το “Καρναβάλι των Ζώων” του Καμίγ Σεν Σανς εδώ.
