Ηθοποιός, χορογράφος, συγγραφέας. Που σημαίνει γράφει θεατρικά έργα για παιδιά και νέους, σκηνοθετεί θεατρικές παραστάσεις, τις χορογραφεί, παίζει σε αυτές, διδάσκει κινησιολογία σε αυτές, γράφει κείμενα για ραδιοφωνικές εκπομπές, γράφει βιβλία για παιδιά.
Εμείς την ξεχωρίσαμε το 2014 με εκείνη τη φοβερή Πολυξένη από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος και ακολούθως επιβεβαίωσε ότι καλά κάναμε αφού ήρθαν η Ιζαντόρα Ντακ και οι Κουρδισμένοι (Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο). Έκτοτε ήρθαν κι άλλα έργα κι άλλες παραστάσεις κι άλλα βιβλία για παιδιά. Και πρόσφατα κυκλοφόρησε και το Γατουχάν, ένα κινούμενο νησί που ξεβράζει… ιστορίες! Η πρώτη από αυτές είναι το Ίδια έχουμε μαμά! που κυκλοφορεί και αυτή από τις Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο και με ομοιοκατάληκτο στίχο και λέξεις που έχουν δύναμη πραγματεύεται την πιο δυσάρεστη και ρεαλιστική ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού, την προσφυγική κρίση που πάει χέρι χέρι με την ανθρώπινη.
Η Στέλλα Μιχαηλίδου σε #Συνέντευξη στο #ELNIPLEX.
Μέρος Α’: τα μικρά
Πού βρίσκεται το Γατουχάν, Στέλλα και πώς το γνώρισες;
To Γατουχάν είναι ένα μικρό, κινούμενο νησί, που αλλάζει συνεχώς θέση κι έτσι είναι αδύνατο να σας πω πού ακριβώς βρίσκεται αυτή τη στιγμή. Ας έχουμε το νου μας γιατί μπορεί να το δούμε ξαφνικά να εμφανίζεται πχ στον Θερμαϊκό ή στον Σαρωνικό κόλπο. Από μακριά μπορεί να μοιάζει με καράβι σε σχήμα γατοπατούσας, αλλά όταν μας πλησιάσει θα καταλάβουμε πως πρόκειται για ένα μικροσκοπικό, πανέμορφο νησί.
Γι’ αυτό, όσοι ζούμε σε παραθαλάσσιες περιοχές, ας ρίχνουμε καθημερινά μερικές ματιές στη θάλασσα μήπως και περάσει από μπροστά μας χωρίς να το αντιληφθούμε.
Γνώρισα το Γατουχάν μέσω του κυρίου Χουρχούρη που γεννήθηκε εκεί και το αγαπάει επτάψυχα. Ελπίζω κάποια μέρα να καταφέρω να το επισκεφτώ, κάτι που όπως καταλαβαίνετε δεν είναι τόσο απλό.
Ο κύριος Χουρχούρης και η κυρία Ζιζή πώς είναι μεταξύ τους; Ποιο είναι το μυστικό τους;
Φαίνονται πολύ ερωτευμένοι και πολύ αγαπημένοι. Παίζουν συνεχώς μεταξύ τους, διασκεδάζουν και απολαμβάνουν ο ένας τη συντροφιά του άλλου. Και οι δύο ξέρουν να ακούνε πολύ καλά και να αφουγκράζονται τον συνομιλητή τους. Από ό,τι έχω καταλάβει ένας από τους καθημερινούς τους στόχους είναι να βοηθήσουν ο ένας τον άλλον να πραγματοποιήσει τα όνειρα του. Αυτό μοιάζει να τους προσφέρει μεγάλη ικανοποίηση. Περνάνε πολλές ώρες μαζί, αλλά και για μεγάλα διαστήματα μένουν χώρια. Δίνουν, όπως λένε, χώρο ο ένας στον άλλον για να μεγαλώσει με άνεση και να κάνει τα πράγματα που του αρέσουν.
Ποιο είναι το μυστικό τους; Δεν ξέρω, γιατί το κρατάνε μυστικό.
Τι αρέσει στον κύριο Χουρχούρη από τους αδερφούς Μαρξ;
Το ανατρεπτικό τους χιούμορ, τα γκαγκ και ο καταιγιστικός ρυθμός στις ταινίες τους. Επίσης τρελαίνεται με το μουστάκι του Γκράουτσο, το φωτεινό πρόσωπο του Χάρπο και τις σκηνές όπου ο Τσίκο παίζει πιάνο. Ξέρει απ’ έξω τα λόγια από πολλές σκηνές και τα επαναλαμβάνει καθώς βλέπουμε τις ταινίες. Μου λέει πως μοιάζω με τον Χάρπο, αλλά ο ίδιος έχει αδυναμία στον Γκράουτσο. Και οι δύο αγαπάμε τους κλόουν και οι αδελφοί Μαρξ είναι από τους καλύτερους!
Τι σου λέει για την οικολογική καταστροφή ο κύριος Χουρχούρης στο μεταπογευματινό τσάι σας;
Είναι κάτι που δεν μπορεί να καταλάβει, που δεν το χωράει το μυαλό του.
Η γη, λέει, είναι ζωντανή και δεν είναι μόνο το σπίτι μας, αλλά είναι ένα κομμάτι από εμάς, ένα κομμάτι από το σώμα μας κι εμείς από το δικό της. Πως μπορούμε να της συμπεριφερόμαστε με τέτοια ασυνειδησία και σκληρότητα, να την πληγώνουμε έτσι βάναυσα και να απειλούμε την ίδια μας την ύπαρξη;! Η φύση, λέει, είναι θυμωμένη και πονάει απίστευτα γι’ αυτό και συμπεριφέρεται συχνά με τέτοια αγριότητα.
Ο κύριος Χουρχούρης είναι πολύ ευαίσθητος πάνω σ’ αυτό το θέμα και εξαιρετικά καλά πληροφορημένος. Το δίκτυο πληροφόρησης των γατών, λέει, είναι πολύ πιο γρήγορο από αυτό των ανθρώπων γιατί δεν προσπαθεί να καλύψει συμφέροντα και λέει τα πράγματα ως έχουν. Αυτός πρώτος μου μίλησε για τη δηλητηρίαση των νερών της Μινιμάτα στην Ιαπωνία από τα απόβλητα ενός χημικού εργοστασίου, για την διαρροή τόνων πετρελαίου στον κόλπο του Μεξικού, για εκρήξεις σε πυρηνικά εργοστάσια, για τα εκατομμύρια θανάτους ετησίως λόγω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, για το θάνατο τόσων ψαριών λόγω των τοξικών αποβλήτων αλλά και των πλαστικών σκουπιδιών που καταλήγουν στις θάλασσες, για τις καταστροφές στο περιβάλλον που προκαλεί η βιομηχανία κρέατος καθώς και για πολλά – πολλά άλλα στενάχωρα και τρομακτικά. Θα έχουμε σύντομα, λέει, μεγάλα κύματα μεταναστών λόγω των κλιματικών αλλαγών που οφείλονται στην απληστία και την βλακεία των ανθρώπων.
Το θέμα της οικολογικής καταστροφής είναι κάτι που πονάει πολύ τον κύριο Χουρχούρη και μιλώντας γι αυτό συχνά χάνει την ψυχραιμία του και αρχίζει να μου φωνάζει: «Μη σε ξαναδώ με πλαστικές σακούλες και μην αντιληφθώ πως πετάς μπαταρίες στα σκουπίδια και δεν τις ρίχνεις στην ανακύκλωση γιατί θα σου κόψω την καλημέρα. Εμείς είμαστε υπεύθυνοι για όλο τον κόσμο! Το κατάλαβες; Αν ναι, φρόντισε να κάνεις κάτι ώστε να το καταλάβουν κι άλλοι!»
Μέρος Β’: τα μεγάλα
Σμύρνη, Συρία, Γατουχάν, όπου γης. Πόσο εύκολα πετάς δυο παιδιά και τρία ρούχα μέσα σε μια βάρκα όταν πίσω καίνε το σπίτι σου;
Πως να μιλήσω για έναν εφιάλτη που δεν έζησα; Δεν τολμώ. Παραθέτω αποσπάσματα από το ποίημα «Πατρίδα» της Ουαρσάν Σάιρ:
Κανένας δεν αφήνει την πατρίδα του,
εκτός αν πατρίδα είναι το στόμα ενός καρχαρία
τρέχεις προς τα σύνορα μόνο όταν βλέπεις
ολόκληρη την πόλη να τρέχει κι εκείνη
…
Κανένας δεν αφήνει την πατρίδα εκτός αν η πατρίδα σε κυνηγά
φωτιά κάτω απ΄ τα πόδια σου
ζεστό αίμα στην κοιλιά σου
δεν είναι κάτι που φαντάστηκες ποτέ ότι θα έκανες
μέχρι που η λεπίδα χαράζει απειλές στο λαιμό σου
και ακόμα και τότε ψέλνεις τον εθνικό ύμνο
ανάμεσα στα δόντια σου
και σκίζεις το διαβατήριό σου σε τουαλέτες αεροδρομίων
κλαίγοντας καθώς κάθε μπουκιά χαρτιού
δηλώνει ξεκάθαρα ότι δεν πρόκειται να γυρίσεις.
πρέπει να καταλάβεις
ότι κανένας δε βάζει τα παιδιά του σε μια βάρκα
εκτός αν το νερό είναι πιο ασφαλές από την ξηρά
κανένας δεν καίει τις παλάμες του
κάτω από τρένα, ανάμεσα από βαγόνια
κανένας δεν περνά μέρες και νύχτες στο στομάχι ενός φορτηγού
τρώγοντας εφημερίδες
εκτός αν τα χιλιόμετρα που ταξιδεύει
σημαίνουν κάτι παραπάνω από ένα ταξίδι…
Οι ξένοι χωρίζονται σε τουρίστες και πρόσφυγες. Οι πρώτοι μας δίνουν και μας φέρνουν, οι δεύτεροι «αφού δεν έχουν χρήματα να κάνουν τουρισμό» τι θέλουν εδώ;
Να προσθέσω: « …θα προκαλέσουν στο νησί τεράστιο κακό,
θα κλέψουν, θα ρημάξουν, θα κάνουν φονικό».
«Ξέρεις πώς είναι οι φτωχοί, όλο κατσουφιασμένοι,
και πώς να φας, σαν σε κοιτούν, σαρδέλα παντρεμένη;»
μουρμούρισε μια γάτα πολύ αγανακτισμένη.
Ο κίνδυνος μας σμίγει; Και γιατί περιμένουμε αυτόν και δεν σμίγουμε ούτως ή άλλως; Τι διακυβεύεται μέσα μας;
Δεν ξέρω. Τα χω χαμένα! Είναι πολλά αυτά που δεν καταλαβαίνω από τον κόσμο και όσο πάνε γίνονται περισσότερα. Είμαστε άρρωστοι όπως ο πλανήτης μας, η ευφυΐα μας φαίνεται να έχει πληγεί. Υπάρχει τόση σκληρότητα, παραλογισμός και διαστροφή στους ανθρώπους που αδυνατώ να εννοήσω τους λόγους.
Μερικές φορές σκέφτομαι πως ίσως υπάρχει ένας φυσικός νόμος και κάθε φορά που πχ καίγεται ένα δάσος ή δηλητηριάζεται μια περιοχή στον πλανήτη μας και ταράζεται το οικοσύστημα μας, καίγονται ταυτόχρονα και εγκεφαλικά κύτταρα σε πολλούς ανθρώπους και νεκρώνονται και δηλητηριάζονται περιοχές της καρδιάς μας.
Για το γεγονός ότι δεν σμίγουμε παρά μόνο στον κίνδυνο, θα πω τα αυτονόητα· δηλαδή πως η αίσθηση της δύναμης και της αυτάρκειας μας κάνουν αλαζόνες και μας εγκλωβίζουν σε μια κατάσταση νάρκης από την οποία μόνο με μεγάλο ταρακούνημα ξυπνάμε και ανοίγουμε το βλέμμα μας πέρα από την προσωπική μας σφαίρα και τον μικρόκοσμο μας. Καταλαβαίνουμε για λίγο πως μόνο στην ένωση με τους άλλους υπάρχει δύναμη και αληθινή χαρά, κάτι που ήδη ξέρουμε, που έχει ειπωθεί με χίλιους τρόπους και που το έχουμε βιώσει άπειρες φορές. Αυτό το διάστημα εγρήγορσης και ευφυίας κρατάει λίγο και μετά το βλέμμα μας στενεύει, η σφαίρα μας μικραίνει, οι άλλοι εξαφανίζονται και γινόμαστε και πάλι το κέντρο του σύμπαντος.
Ο Παπουτσωμένος Γάτος, ο Ρομπέν, ο ντ’ Αρτανιάν, η Τοσοδούλα, ο Σεβάχ, ο Παν, η Ραπουνζέλ, ο Αλή Μπαμπά, η Σεχραζάτ κ.α. Μίλησε μας για αυτήν την εκτεταμένη διακειμενική συνομιλία στο Γατουχάν.
Τα παραμύθια είναι ένας φωτεινός ιστός που διατρέχει όλο τον κόσμο και τον ενώνει ανεξάρτητα από εθνικές, πολιτιστικές, φυλετικές, θρησκευτικές και κάθε είδους διαφορές. Είναι ταγμένα στην υπηρεσία του «καλού» με την έννοια του γενναιόδωρου, του δίκαιου, του ευγενικού, του σοφού και του αληθινά άξιου.
Τα παιδιά καθρεφτίζονται στους ήρωες τους και ταυτιζόμενα μαζί τους ενθαρρύνονται να αποκαλύψουν τη γενναιότητα, το ήθος και τη σοφία τους που οι προκαταλήψεις και ο παραλογισμός του ενήλικου κόσμου δεν κατάφεραν ακόμη να μολύνουν.
Μια άλλη επιλογή σου είναι ότι έγραψες την ιστορία σου σε κατά κύριο λόγο έμμετρο ομοιοκατάληκτο στίχο, μια επιλογή δύσκολη, που απαιτεί, θεωρώ, πολύ περισσότερη δουλειά για τον συγγραφέα…
Δεν είχα επιλογή. Έτσι μιλάνε στο Γατουχάν, με έμμετρο, ομοιοκατάληκτο στίχο.
Ο κόσμος θα αλλάξει από τα παιδιά. Κλισέ ή πραγματικότητα;
Ο κόσμος αλλάζει χάρη στα παιδιά. Η ύπαρξη τους προσφέρει ένα ποσοστό αγαθότητας, καλοσύνης, ευαισθησίας και φωτός που αν λείψει ο κόσμος θα σκοτεινιάσει.
Το πρόβλημα είναι, όπως γράφει και στα αληθινά δώρα του Άι Βασίλη, πως «όταν τα παιδιά γίνουνε μεγάλοι, ξεχνάνε αυτό που ήτανε και ζουν σαν να’ ναι άλλοι …». Κάτι πάει πολύ στραβά με εμάς τους μεγάλους και τα παιδιά από αγαθότητα και εμπιστοσύνη το μιμούνται και το υιοθετούν. Οι ενήλικες, όπως λέει ο Keith Johnostone, είναι παιδιά που έχουν ατροφήσει. Αν καταφέρουμε, λοιπόν, μεγαλώνοντας να μην αφήσουμε την παιδικότητα μας να ατροφήσει και να διατηρήσουμε την «αφέλεια της σκέψης που δεν είναι ποτέ ιδιότητα διεφθαρμένων ανθρώπων αλλά προσιδιάζει σε παιδιά ή ανθρώπους με φρόνημα παιδικό» όπως γράφει ο Σίλλερ, τότε ναι, το κλισέ μπορεί να γίνει πραγματικότητα.
Μέρος Γ’: τα μικρομέγαλα
Πόσο κοντά στον κόσμο που είχες στον νου σου ήρθε η Χρύσω Χαραλάμπους και ο τρόπος που δούλεψε και τον απέδωσε;
Η Χρύσω πρότεινε κάτι εντελώς διαφορετικό από αυτό που είχα στο μυαλό μου το οποίο όμως μου άρεσε πάρα πολύ κι έτσι κατάλαβα για άλλη μια φορά, πως δεν έχω πάντα τις καλύτερες ιδέες.
Ποια είναι η επόμενη ιστορία που θα μας αφηγηθείς από το Γατουχάν;
Είναι μια ιστορία για το γέλιο, το φόβο και τη δημοκρατία. Αν και την έγραψα πριν πολύ καιρό, συνεχίζω να τη δουλεύω. Ο πιθανός της τίτλος είναι: Ζήτω το γέλιο, ζήτω η αγκαλιά!
Στέλλα Μιχαηλίδου
Ιστορίες από το Γατουχάν: Ίδια έχουμε μαμά! –)
Κουρδισμένοι –)
Ιζαντόρα Ντακ–)
Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο
