Με την έναρξη της νέας δεκαετίας, το ELNIPLEX ξεκινά έναν ανοιχτό διάλογο με τους Έλληνες εκδότες που δραστηριοποιούνται στον χώρο του παιδικού και νεανικού βιβλίου. Τα ερωτήματα που απευθύνουμε είναι τα ίδια για όλους και αφορούν στις προκλήσεις της νέας δεκαετίας, τις κατευθύνσεις προς τις οποίες θα κινηθούν οι εκδότες και τις πρωτοβουλίες που απαιτούνται ώστε να ισχυροποιηθεί το βιβλίο ως μέσο και αξία.
Φιλοξενούμε σήμερα την διδάκτορα των επιστημών της Αγωγής, εκδότρια των σημαντικών Εκδόσεων ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, κυρία Βάσω Παπαγεωργίου, σύζυγο του εκδότη Νώντα Παπαγεωργίου, που πριν 27 χρόνια δημιούργησε τον ομώνυμο εκδοτικό οίκο, με δεκάδες σπουδαία βιβλία Ελλήνων και ξένων δημιουργών.
Οι εμπεριστατωμένες απαντήσεις της απεικονίζουν, όχι μόνο τις προτεραιότητες και τις αξίες του εκδοτικού της οίκου, αλλά και την συνολική πορεία του βιβλίου για παιδιά και νέους την νέα δεκαετία.
Η Βάσω Παπαγεωργίου ανταποκρίθηκε άμεσα στο κάλεσμά μας και είναι στο ELNIPLEX.
Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις για το παιδικό και το εφηβικό βιβλίο τη νέα δεκαετία που διανύουμε (ειδικά με την πρωτοφανή κατάσταση που βιώνουμε από τον Μάρτιο του 2020);
Ο στόχος μας είναι να εκδίδουμε καλά παιδικά βιβλία που θα μείνουν στο μυαλό και στην ψυχή των μικρών αναγνωστών και θα διαβάζονται διαχρονικά από πολλές γενιές! Όπως γίνεται με τα βιβλία της αγαπημένης μας Άλκης Ζέη. Η Άλκη έγραψε παιδική λογοτεχνία, δεν έγραφε παρά μόνο όταν είχε κάτι σημαντικό να πει, τα βιβλία της δεν είναι αναλώσιμα, κρατάνε γερά στο χρόνο και απευθύνονται διαρκώς και σε νεότερες γενιές παιδιών. Κάτι μαγικό έχουν στις σελίδες τους που το βρίσκουν τα παιδιά, το εκτιμούν με τον τρόπο τους και μένουν πιστά στην τέχνη της.
Τέτοια βιβλία θέλουμε να εκδίδουμε και έχουμε την τύχη να έχουμε πολύ καλούς συγγραφείς παιδικής λογοτεχνίας στον κατάλογό μας οι οποίοι κερδίζουν την εμπιστοσύνη των μικρών αναγνωστών.
Θεωρούμε υποχρέωσή μας να εκδίδουμε πολύ καλά βιβλία και αυτό θα κάνουμε και τη νέα δεκαετία. Δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο βιβλίο γενικά και το παιδικό βιβλίο ειδικά. 
Και ποια είναι αυτά κατά τη γνώμη μας; Το παιδικό βιβλίο πρέπει να έχει πρωτοτυπία στο θέμα, να παρακινεί τον μικρό αναγνώστη να σκεφτεί, να καλλιεργεί τη φαντασία του και την δημιουργικότητα του, να τον βοηθάει να ταυτίζεται με τους ήρωες, να τον ταξιδεύει, χωρίς να γίνεται διδακτικό, να του μαθαίνει και να τον βοηθά να ανακαλύπτει, χωρίς αυτό να είναι αυτοσκοπός. Τα καλό παιδικό βιβλίο δεν είναι σοβαροφανές, ρίχνει λοξές ματιές στην πραγματικότητα, εμπεριέχει ανατροπές, καλό χειρισμό των αφηγηματικών τεχνικών και όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά πρέπει να υποστηρίζονται από μια καλή χρήση της γλώσσας.
Ο απώτερος στόχος μέσα από την ανάγνωση ενός καλού βιβλίου είναι η ίδια η αναγνωστική απόλαυση. Και πρέπει να επιδιώκουμε, συγγραφείς και εκδότες, να αναζητάμε τα κείμενα που έχουν εκείνο το στίγμα που θα διαφοροποιήσει την απόλαυση που δίνει η ανάγνωση ενός βιβλίου από αυτή που προσφέρουν τα άλλα μέσα ψυχαγωγίας των παιδιών.
Αυτά τα χαρακτηριστικά δημιουργούν απαιτήσεις για τους δημιουργούς και κάνουν τη δουλειά τους πολύ απαιτητική και δύσκολη. Εξίσου δύσκολη και απαιτητική όμως γίνεται και η δουλειά των εκδοτών.
Σίγουρα, οι αναγνώστες του μέλλοντος θα είναι περισσότεροι και καλύτεροι, πιο απαιτητικοί. Και τώρα τα παιδιά που διαβάζουν συστηματικά, που έχουν το βιβλίο στην καθημερινότητά τους, είναι πολύ απαιτητικοί αναγνώστες.
Στη δύσκολη περίοδο που διανύουμε φαίνεται πως κάτι αλλάζει στην επαφή των παιδιών με το βιβλίο. Αυτό το μικρό διάστημα του περιορισμού μας, δείχνει πως μπήκε πιο εύκολα, και ίσως αναγκαστικά, στη καθημερινότητά τους. Αυτό δείχνουν οι πρόσφατες πωλήσεις των παιδικών βιβλίων. Τώρα που τα σχολεία δεν λειτουργούν, που τα παιδιά είναι κλεισμένα στο σπίτι χωρίς σταθερό πρόγραμμα, η αναζήτηση της χαράς της ανάγνωσης έγινε ανάγκη. Και αυτό το γεγονός είναι ενθαρρυντικό.
Το στοίχημα είναι να κερδηθούν νέοι αναγνώστες, να βγει κερδισμένο το καλό παιδικό βιβλίο και το βιβλίο γενικότερα από αυτή την κρίση που βιώνει ολόκληρη η υφήλιος. Οφείλουμε λοιπόν να προσφέρουμε στους νέους αναγνώστες ό,τι καλύτερο.
Ποιες είναι οι γραμμές/κατευθύνσεις κοντά στις οποίες θα βαδίσουν οι εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ ως προς το παιδικό και εφηβικό βιβλίο;
Στη συγκυρία αυτή, με την αβεβαιότητα να κυριαρχεί σε όλα τα επίπεδα της ζωής μας, όλα τα σχέδια είναι απλά τροφή για τη σκέψη μας και μάλιστα σε δύσκολους και ρευστούς καιρούς, που ελπίζουμε να γίνουν πραγματικότητα, έστω κατά ένα μέρος.
Οι εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ θα συνεχίσουν να κάνουν ευσυνείδητα τη δουλειά τους, επιλέγοντας να προσφέρουν στα παιδιά βιβλία που αξίζει να διαβαστούν και να ξαναδιαβαστούν και να περάσουν και στην επόμενη γενιά. Ακούγεται πολύ φιλόδοξο αλλά ομολογώ ότι είναι μεγάλη ικανοποίηση να βλέπεις ότι κάποιοι τίτλοι εκδίδονται και ανατυπώνονται σταθερά για χρόνια γιατί διαβάζονται από πολλά παιδιά.
Είναι αλήθεια ότι τα τελευταία χρόνια γράφονται και εκδίδονται πολλά παιδικά βιβλία. Οι νέοι συγγραφείς γράφουν πολύ. Οι εκδότες βρίσκονται στη θέση να επιλέγουν από μια πληθώρα κειμένων από τα οποία πολύ λίγα αξίζει να εκδοθούν. Πολλοί νέοι συγγραφείς ταυτίζουν την αξία ενός βιβλίου με την επικαιρότητα και προσπαθούν να εκδίδουν πολλά βιβλία σε διαφορετικούς εκδότες σε κάθε εκδοτική περίοδο. Με τον τρόπο αυτό, όμως, οι συγγραφείς δεν προλαβαίνουν να αφήσουν το συγγραφικό τους στίγμα, έτσι ώστε να τους αναγνωρίζει το αναγνωστικό κοινό, να δημιουργούν αναμονή για ένα επόμενο βιβλίο τους.
Δεν είναι εύκολη αυτή η επιλογή αλλά αν ο εκδοτικός οίκος μείνει πιστός σε κάποια κριτήρια, μπορεί να κάνει καλές επιλογές. Βέβαια, δεν διεκδικούμε το αλάθητο στις επιλογές μας. Αφουγκραζόμαστε πολύ τον απόηχο των επιλογών μας, τις αξιολογούμε και συνεχίζουμε.
Θα εξακολουθήσουμε, όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν, να δίνουμε βήμα σε αξιόλογες προτάσεις. Θα συνεχίσουμε να επιμένουμε στην ποιότητα και την αισθητική της έκδοσης, με συνεργασίες εντός και εκτός των συνόρων. Θα συνεχίσουμε να αναζητάμε τους καλύτερους εικονογράφους, έχουμε την τύχη να συνεργαζόμαστε με πολύ καλούς εικονογράφους στην Ελλάδα.
Θα επιμείνουμε σε κατηγορίες βιβλίων που είναι πιο απαιτητικά αλλά που πρέπει να κυκλοφορούν.
Θα συνεχίσουμε πολλές πετυχημένες σειρές μας: οι Μικρές Καληνύχτες συνοδεύουν χιλιάδες παιδιά κάθε βράδυ στο κρεβάτι, τα Μυθολογικά Παραμύθια έχουν μυήσει αμέτρητα παιδιά στον υπέροχο κόσμο της Ελληνικής Μυθολογίας, η Πρώτη μου Λογοτεχνία έχει φέρει πολλά παιδιά κοντά σε λογοτεχνικά αριστουργήματα.
Και βέβαια θα κάνουμε και καλές εισαγωγές. Έχουμε φέρει στην ελληνική αγορά την υπέροχη Ρεμπέκα Ντοτρεμέρ, τους καταπληκτικούς Αδελφούς Φαν, πρόσφατα τον Πόλι Μπερνατεν και την Εμιλυ Γκράβετ.
Θα συνεχίσουμε με βιβλία επαυξημένης πραγματικότητας που κεντρίζουν το ενδιαφέρον των παιδιών και προσεγγίζουν και νέους αναγνώστες, εφόσον συνδυάζουν την ανάγνωση με λίγη τεχνολογία.
Θα εντατικοποιήσουμε την προσπάθειά μας για βιβλία γνώσεων και δραστηριοτήτων που θα ευαισθητοποιήσουν τα παιδιά στα σύγχρονα προβλήματα του κόσμου μας.
Και, τέλος, θα δοκιμάσουμε την έκδοση graphic novels πολύ γνωστών παιδικών βιβλίων.
Κι αν οι συνθήκες δεν επιτρέψουν την υλοποίηση των σχεδίων μας στο άμεσο μέλλον, ελπίζουμε ότι κάποια στιγμή θα είμαστε σε θέση να τα υλοποιήσουμε.
Ποιες πρωτοβουλίες θα αναλάμβανες άμεσα για τη βελτίωση της θέσης του βιβλίου στην κοινωνία και την φιλαναγνωσία αν σου δινόταν μια τέτοια αρμοδιότητα από την πολιτεία;
Δύσκολη ερώτηση, χρειάζεται να αλλάξουν πολλά για να βελτιωθεί η θέση του βιβλίου στην κοινωνία. Με απασχολεί πολύ συχνά το θέμα με την ευκαιρία διαφόρων φεστιβάλ βιβλίου, εκδηλώσεων και επισκέψεων των συγγραφέων στα σχολεία, δράσεων που στοχεύουν στην ενίσχυση της φιλαναγνωσίας. Χρειάζεται να αποκτήσει η κοινωνία μια διαφορετική αντίληψη για το βιβλίο. Πώς; Δεν έχω απάντηση.
Ξέρετε πόσα αιτήματα για δωρεάν χορήγηση βιβλίων δέχονται οι εκδότες καθημερινά; Πάρα πολλά!
Αυτό θα δείξει ότι εκτιμούν την αξία των βιβλίων και θα μεταδώσουν αυτή την εκτίμηση και στα παιδιά τους. Το θέμα δεν είναι αν θα ξοδευτούν οι εκδότες χαρίζοντας βιβλία αλλά πως αξιολογούνται τα αγαθά. Δεν πιστεύω ότι ζητάνε δωρεάν αναλώσιμα για το σχολείο τους από τις αντίστοιχες εταιρείες, γιατί ζητάνε δωρεάν βιβλία; Κάνουμε πολλές χορηγίες, έχουμε στήσει πολλές σχολικές βιβλιοθήκες σε όλη τη χώρα όλοι οι εκδότες μαζί, αλλά μέχρι πότε;
Τα τελευταία χρόνια τρέχουμε στον εκδοτικό οίκο ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα για σχολεία «Πώς φτιάχνεται ένα βιβλίο». Το έχουν παρακολουθήσει πάρα πολλά σχολεία. Προσπαθούμε να δείξουμε στα παιδιά ότι γύρω από το βιβλίο δραστηριοποιούνται πολλοί άνθρωποι, οι επαγγελματίες του βιβλίου, άνθρωποι δηλαδή που κάνουν αυτή τη δουλειά. Ότι ένα βιβλίο δεν γίνεται επειδή κάποιος το γράφει και κάποιος το εικονογραφεί. Ότι χρειάζεται πολλή δουλειά μέχρι να βρεθεί ένα βιβλίο στο ράφι ενός βιβλιοπωλείου και έχει κόστος. Ελπίζω ότι κάτι καλό περνάει στα παιδιά!
Πιστεύω ότι το παιδί θα αρχίσει να εκτιμά την αξία της ανάγνωσης με την ώσμωση μέσα από το οικογενειακό περιβάλλον. Νομίζω πως οι νέοι γονείς είναι αρκετά ευαισθητοποιημένοι στο θέμα αυτό, εκτιμούν και παροτρύνουν την ενασχόληση των παιδιών τους με το βιβλίο.
Αλλά χρειάζεται και σε επίπεδο θεσμικό να γίνουν ενέργειες. Στο γαλλικό εκπαιδευτικό σύστημα το λογοτεχνικό παιδικό βιβλίο είναι το αναγνωστικό στην πρώτη δημοτικού, έτσι το παιδί δεν διαχωρίζει το σχολικό βιβλίο από το λογοτεχνικό βιβλίο. Εδώ το παιδικό βιβλίο θεωρείται εξωσχολική δραστηριότητα και θα ασχοληθεί το παιδί μ’ αυτό αφού ολοκληρώσει τις σχολικές υποχρεώσεις του. Τα ελληνόπουλα, όσο είναι μαθητές, έχουν υπερφορτωμένο σχολικό και εξωσχολικό πρόγραμμα και δεν υπάρχουν περιθώρια να ασχοληθούν και να αγαπήσουν το διάβασμα.
Μπορώ να φανταστώ για το μέλλον ένα σχολείο που διαθέτει πλούσια σχολική βιβλιοθήκη και υπάρχει στο εβδομαδιαίο ωρολόγιο πρόγραμμα πρόβλεψη για 1-2 ώρες στη βιβλιοθήκη, όπου το παιδί θα αφεθεί, με κάποια καθοδήγηση όχι του δασκάλου υποχρεωτικά αλλά του βιβλιοθηκονόμου, να ανακαλύψει μόνο του τα αναγνωστικά του ενδιαφέροντα.
Και κοντά σ’ αυτό ένα δίκτυο παιδικών βιβλιοθηκών, δημοτικών –ιδιωτικών- δημοσίων, κινητών ή ακίνητων και ένα δίκτυο ειδικών, που υπάρχουν αλλά ετεροαπασχολούνται ελλείψει βιβλιοθηκών, για να οδηγήσουν τα παιδιά σιγά σιγά στην φιλαναγνωσία. Και αν το πετύχουμε αυτό, με υπομονή και συνέπεια, θα έχουμε καλύτερους πολίτες, καλύτερη κοινωνία, καλύτερο μέλλον.
Αλλά ας βλέπουν τα παιδιά και τους μεγάλους να διαβάζουν, να αγαπούν το βιβλίο, να συζητάνε για ένα βιβλίο ή έναν συγγραφέα, να επισκέπτονται τα βιβλιοπωλεία, να εγγράφονται στη βιβλιοθήκη της γειτονιάς τους!
