Γεννήθηκε το 1975. Έχει μέσα της πολλή Μπολόνια. Και σε αυτήν επιστρέφει πάντα. Είναι συγγραφέας, δοκιμιογράφος και φιλόλογος. Διδάσκει σε λύκειο στην Μπολόνια. Ασχολείται με θέματα φύλου. Στο βιβλίο της L’Eineide di Didone διασκεύασε την περίφημη Αινειάδα του Βιργίλιου δίνοντας φωνή στη Διδώ, την τραγική ηρωίδα του έργου. Έχει γράψει επίσης πολλά αστυνομικά μυθιστορήματα.
Οι Εκδόσεις Κέδρος έφεραν στην Ελλάδα το βιβλίο της Η Οδύσσεια όπως την αφηγούνται η Πηνελόπη, η Κίρκη, η Καλυψώ και άλλες ηρωίδες του ομηρικού έπους, όπου η συγγραφέας και μελετήτρια επανεγγράφει το σπουδαίο ομηρικό έπος, όχι αλλάζοντας ή αλλοιώνοντας τις πυρηνικές του κεφαλές, όχι αποδομώντας αυτό το επικό τραγούδι εκατοντάδων ετών και αοιδών που ταξίδεψε στους αιώνες για να μας παραδοθεί ως το μεγαλύτερο διαμαντικό της Γης, αλλά δίνοντας φωνή στις ασύγκριτες γυναίκες της ιστορίας, βγάζοντάς τες από τη σκιά που η εποχή τις έβαλε, με λυρισμό, τρυφερότητα, αυτοσαρκασμό, σφιχτοδεμένο λόγο.
#diavazoume /#diavazoume mazi τη Marilù Oliva σε #Συνέντευξη στο #ELNIPLEX.
Τι σημαίνει η Μπολόνια για εσάς; Επανέρχεται συχνά ως φόντο στα βιβλία σας. Πώς είναι να ζεις στην πόλη με το παλαιότερο πανεπιστήμιο στον κόσμο και τη σπουδαιότερη έκθεση παιδικού βιβλίου στον κόσμο;
Για μένα η Μπολόνια είναι μια όμορφη και συναρπαστική πόλη. Την αγαπώ πολύ και γιατί πέρασα τα παιδικά μου χρόνια μακριά της και μου έλειψε σαν αέρας. Στο ιστορικό της κέντρο, στη στροφή κάθε γωνιάς, ανοίγεται μια ιστορία του παρελθόντος, με το μνημείο της: πύργοι, εκκλησίες, απομεινάρια δοκών και μεσαιωνικές πλατείες. Και μετά έχουμε τις στοές, ένα μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO, που δίνουν την ιδέα μιας μεγάλης αγκαλιάς: εκεί αντηχούν οι ήχοι και οι φωνές, εκεί προστατεύεσαι από τη βροχή, εκεί συναντάς συχνά φίλους. Ήταν αναπόφευκτο ότι μια πόλη τόσο γεμάτη ποίηση θα μεταφερόταν στη λογοτεχνία.
Γιατί πιστεύετε ότι οι γυναίκες, παρόλο που υπάρχουν πολλές και είχαν σημαντικό ρόλο, παρέμειναν στο παρασκήνιο της ιστορίας των Ομηρικών Επών;
Γιατί στην πραγματικότητα όλες τους ήταν σιωπηλές πρωταγωνίστριες, αφού για αιώνες η επική αφήγηση περιλάμβανε άντρες ήρωες αλλά και άντρες βάρδους ή ραψωδούς, γεγονός που την έκανε πολύ ανδροκεντρική. Ήταν σαν να είχαν παραμείνει σε κάποια χαμηλή βλάστηση που τις κράτησε φυλακισμένες (κάποιος προσπάθησε να τις βγάλει και πολύ καλά επίσης∙ αναφέρω για παράδειγμα τους Tabucchi, De Crescenzo, Cantarella, Ciani). Η δουλειά μου ήταν ακριβώς αυτή: να τις πάρω όλες από το χέρι – από την πιο ισχυρή βασίλισσα μέχρι την πιο αγνοημένη σκλάβα – και να προσπαθήσω να τις βγάλω από τη σκιά του δάσους.
Ποια είναι η θέση της γυναίκας στην Οδύσσεια του Ομήρου; Η Οδύσσεια ακολουθούσε το πατριαρχικό πρόσημο της εποχής;
Αυτές είναι ιδιαίτερες γυναίκες γιατί κυριαρχούσαν στους χώρους τους, μια κατάσταση απολύτως πρωτόγνωρη στην αρχαιότητα∙ απλά κάντε μια σύγκριση, για παράδειγμα, με τις γυναίκες της Ιλιάδας, η καθεμία εγκλωβισμένη στον ρόλο της και εξαρτημένη από έναν άντρα. Στην Οδύσσεια τα πράγματα αλλάζουν. Σκεφτόμαστε την Καλυψώ και την Κίρκη, αλλά και τη Ναυσικά, που ξέρει να κινείται με βασιλική αξιοπρέπεια μπροστά στον Οδυσσέα. Και ας μην ξεχνάμε ότι όταν τον βλέπει για πρώτη φορά είναι η πριγκίπισσα και εκείνος της είναι ξένος. Η Πηνελόπη είναι η αληθινή πολεμίστρια της Ιθάκης: αντιπροσωπεύει όχι μόνο την αφοσίωση στον σύζυγό της, αλλά και την επιμονή όλων των γυναικών που αγωνίζονται για την προστασία της οικογένειας και του χώρου τους. Είναι η μόνη που στέκεται απέναντι σε ένα πλήθος μνηστήρων, διατηρώντας όχι μόνο τον θρόνο του συζύγου της, αλλά και τη δική της ευτυχία.
Καλυψώ, Κίρκη, Ναυσικά, Ευρύκλεια, Πηνελόπη και μια θεά, η Αθηνά. Πώς αναδιατάσσει στο βιβλίο σας καθεμία γυναίκα τη θέση της και τον εαυτό της στην Οδύσσεια;
Η καθεμιά με το ταλέντο της. Η Καλυψώ είναι αποπλάνηση, η Κίρκη είναι η ιατρική σοφία (και η γνώση των παγίδων), η Ναυσικά ενσαρκώνει τη φιλοξενία, η Αθηνά είναι ένας φύλακας άγγελος, μια ανεξάρτητη θεά που μπορεί να προκαλέσει οποιονδήποτε και ακόμη και να αντισταθεί στον πατέρα της, Δία.
Από την υπηρέτρια Ευρύκλεια μέχρι τη χειραφετημένη Κίρκη, ποια απ’ όλες θα μπορούσε να ηγηθεί στον 20ο ή 21ο αιώνα μιας πραγματικής φεμινιστικής επανάστασης;
Η Κίρκη, χωρίς αμφιβολία. Αλλά δεν χρειάζεται να είναι μόνη. Μαζί με την Πηνελόπη της και τις άλλες. Μόνοι μας δεν καταφέρνουμε τίποτα: θα έχουμε επιτυχία αν δικτυωθούμε με άλλες γυναίκες (και με άνδρες, γιατί δεν είναι αγώνας μεταξύ των δύο φύλων, αλλά δέσμευση για μια πληρέστερη δημοκρατία). Περιμένω ότι η Πηνελόπη θα είναι εκεί, εκπροσωπώντας τη διπλωματία, την ευφυΐα και την πολιτική στρατηγική. Αλλά και η Ευρύκλεια, που δεν αποδέχεται πλέον τον ρόλο της ως σκλάβα. Η Καλυψώ, κάπως λιγότερο επιπόλαιη. Και οι γοργόνες, γιατί όχι; Δεν είναι απλώς μαγευτικά πλάσματα, έχουν αρκετά πολύ ισχυρά όπλα. Το τραγούδι τους, τη σοφία τους και πάνω από όλα, όπως έγραψε ο Κάφκα, τη σιωπή τους.
Τα ιντερλούδια της Αθηνάς που παρεμβάλλονται με ποιον τρόπο λειτουργούν στο βιβλίο; Ως μικρές παύσεις που ενώνουν την αφήγηση της μίας γήινης με την αφήγηση της άλλης; Θέλατε να διαχωρίζετε κάθε ηρωίδα από την άλλη με την παρέμβαση μιας θεάς;
Περισσότερο από το χωρισμό, ήθελα να ενώσω. Η Αθηνά συνοδεύει κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, δίνει συμβουλές, είναι ένα είδος φύλακα άγγελου, σοφή και οξυδερκής. Είναι όμως και το μεγάλο μάτι που τα βλέπει όλα από ψηλά, ακολουθώντας -η μοναδική γυναίκα- ένα πλοίο με πλήρωμα αποκλειστικά άντρες.
Ο Οδυσσέας χάνει τη δυναμική του στις αφηγηματικές προσεγγίσεις των πέντε αυτών γυναικών ή αναβαθμίζεται; Από την ενδελεχή μελέτη σας, ήταν ένας ήρωας που σεβόταν τη γυναίκα ή εμπίπτει στο κυρίαρχο μοτίβο του άντρα της εποχής;
Όταν, ως αναγνώστρια και καθηγήτρια, παρουσίασα τον ήρωα στους μαθητές μου, έβαλα τον εαυτό μου σε μια κρίσιμη θέση σε σχέση με έναν ήρωα που αναμφίβολα έχει επίσης σημεία ευθύνης, όπως η διόλου άψογη συμπεριφορά του ως συζύγου ή η αγριότητα του ως πολεμιστή (ας μην ξεχνάμε ότι κατά τον Τρωικό πόλεμο ο Οδυσσέας επέδειξε εγκληματική συμπεριφορά σε διάφορες καταστάσεις). Αντίθετα, εμβαθύνοντας στη φιγούρα του, ακριβώς ως συνάρτηση της δικής μου επανεγγραφής, της «Οδύσσειας που διηγήθηκε η Πηνελόπη, η Καλυψώ, η Κίρκη και οι άλλες», ανακάλυψα ξανά την ευθραυστότητα, το μεγαλείο του, την απέραντη υπομονή του, την προσκόλλησή του στην ανθρώπινη κατάσταση, τον ειλικρινή σεβασμό του για τους άλλους και για τις γυναίκες. Εκτός από τον γνωστό πολυμορφισμό, που τον χαρακτηρίζει: το ταλέντο να αλλάζει ανάλογα με τις περιστάσεις και τις ανάγκες. Και προσθέτω, επίσης, την κατάστασή του ως μετανάστη και ναυαγού, πεταμένου στις θάλασσες, στο έλεος των ιδιοτροπιών των θεών.
Η Οδύσσεια είναι ένα από τα πέντε πιο διαχρονικά βιβλία στον κόσμο. Τι ήταν αυτό που την έκανε σημείο αναφοράς για τον παγκόσμιο πολιτισμό;
Γιατί περιέχει πολλά λογοτεχνικά είδη, από το fantasy μέχρι την περιπέτεια και τη λογοτεχνία τρόμου (όταν ήμασταν στη σπηλιά του Πολύφημου). Γιατί περιέχει τα όνειρά μας και τους φόβους μας: η φαντασία μας πηγάζει από αυτό το ποίημα.
Σπουδάσατε αρχαία ελληνικά και γράψατε για το πιο διάσημο ελληνικό κείμενο του κόσμου. Ποια είναι η πνευματική σας συγγένεια με την Ελλάδα; Ποιες αξίες σας έχει χαρίσει ο πολιτισμός της, τουλάχιστον μέχρι την επικράτηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στα Βαλκάνια;
Η Δημοκρατία γεννήθηκε στην Ελλάδα. Η φαντασία άνθισε στην Ελλάδα. Και τα δύο είναι για μένα συνώνυμα της ελευθερίας και της ευγένειας.
Μιλήστε μας και για το Biancaneve nel Novecento αλλά και το L’ Eineide di Didone όπου η Αινειάδα του Βιργίλιου παίρνει τη φωνή της Διδώς, δύο βιβλία που μοιάζουν να συγγενεύουν με τη δική σας Οδύσσεια…
Πράγματι είναι κάπως έτσι. Το Biancaneve nel Novecento γεννήθηκε από την επιθυμία να αφηγηθώ τη ροή των υπάρξεών μας μέσα στη μεγάλη ιστορία μέσα από τις φωνές των δύο πρωταγωνιστών και είναι κατά κάποιο τρόπο αυτοβιογραφικό. Η Λίλη είναι θύμα της ιστορίας, η Μπιάνκα ενσαρκώνει τα κοριτσάκια που έχουν υποστεί κάποια κακομεταχείριση. Και οι δύο πεπεισμένες ότι η ιστορία έχει αποστασιοποιηθεί, αυταπατούνται ότι ρέει μακριά τους, αλλά η Bianca μπαίνει μέσα σ’ αυτήν από εκούσια επιλογή, τη μελετά, τη βρίσκει, την αντιμετωπίζει. Η Λίλη καταπίνεται από αυτήν όταν, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, την κλείνουν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μπούχενβαλντ και την στέλνουν στον οίκο ανοχής εκεί. Η Διδώ αλλάζει την ιστορία που έγραψε ο Βιργίλιος, ενώ παραμένει πιστή στην αφηγηματική του δομή: παίρνει τη θέση του Αινεία και γίνεται η πρώτη γυναίκα πολεμίστρια ηρωίδα του αρχαίου Ελληνορωμαϊκού έπους. Προειδοποίηση προς όλους μας, για να μην υποκύψουμε στην πατριαρχία.
Ποια, πιστεύετε, ως κριτικός λογοτεχνίας ότι είναι η θέση της γυναίκας στη σύγχρονη ιταλική λογοτεχνία για παιδιά και ενήλικες;
Δυστυχώς, οι γυναίκες εξακολουθούν να μην θεωρούνται το ίδιο με τους άνδρες. Για επιβεβαίωση, απλώς μετακινηθείτε στα ονόματα των νικητών των λογοτεχνικών βραβείων ή ξεφυλλίστε μια σχολική ανθολογία, όπου οι γυναίκες είναι πάντα στο περιθώριο. Επιπλέον, κι εμείς έχουμε υποστεί πίεση και παρενοχλήσεις, όπως έχουμε καταγγείλει σε αυτό το κίνημα, το #mecult, στο οποίο έχουν ενταχθεί πολλές γυναίκες συγγραφείς. Βρείτε τις μαρτυρίες τους εδώ: https://libroguerriero.wordpress.com/category/mecult/
Και σας ευχαριστώ για αυτές τις υπέροχες ερωτήσεις!
