«Λόγοι για να ελπίζουμε – ένα απόγευμα με τη Δρ. Τζέιν Γκούντολ, DBE»
Λίγες μόνο μέρες πριν τελειώσει το 2016, στις 15 Δεκεμβρίου, μια γυναίκα που τάραξε τα νερά της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας επισκέφτηκε την Ελλάδα. Πρόκειται για την Δρ. Τζέιν Γκούντολ, διεθνώς αναγνωρισμένη πρωτευοντολόγο, ανθρωπολόγο και Πρέσβειρα Ειρήνης των Ηνωμένων Εθνών.
Η τριήμερη επίσκεψη διοργανώθηκε από τις Εκδόσεις Πατάκη, το The Jane Goodall Institute, το Megaron Plus, το British Council και το ACS Athens. Παρά τα 82 της χρόνια ταξιδεύει 300 μέρες το χρόνο δίνοντας διαλέξεις για την περιβαλλοντική κρίση, διακηρύσσοντας την πεποίθηση και την ελπίδα πως το ανθρώπινο είδος θα καταφέρει τελικά να λύσει τα προβλήματα που ο ίδιος ο άνθρωπος προκάλεσε στον πλανήτη.
Στην κατάμεστη αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης, η Τζέιν Γκούντολ έκανε μια αναδρομή στη ζωή και το έργο της μαγεύοντας το κοινό με το πάθος και το όραμά της.
Η Τζέιν Γκούντολ γεννήθηκε στο Λονδίνο στις 3 Απριλίου του 1934 και μεγάλωσε στο Μπόρνμουθ, στις νότιες ακτές της Αγγλίας. Ο πατέρας της ήταν ο επιχειρηματίας Χέρμπερτ Γκούντολ και η μητέρα της η λογοτέχνιδα Βαν Μόρις Γκούντολ, η οποία θα ακολουθήσει αργότερα την κόρη της στην πρώτη της αποστολή για τη μελέτη των χιμπατζήδων στην Τανζανία.
Η αγάπη της για τα ζώα ξεκίνησε όταν ήταν μικρό παιδί. Με γλαφυρό τρόπο διηγήθηκε ένα περιστατικό που συνέβη όταν ήταν περίπου τεσσάρων ετών. Η μητέρα της την αναζητούσε για τέσσερις ώρες, ενώ εκείνη ήταν χωμένη σε ένα κοτέτσι παρατηρώντας πως γεννούν οι κότες τα αβγά τους. Όταν η μητέρα της τη βρήκε, αντί να τη μαλώσει, άκουσε με ενδιαφέρον όλα όσα η μικρή Τζέιν είχε ανακαλύψει.
Στα 10 της χρόνια η Τζέιν, σε ένα μαγαζί με μεταχειρισμένα είδη, αγόρασε το βιβλίο “ο Ταρζάν των πιθήκων”. Αμέσως ερωτεύτηκε τον Ταρζάν κι ονειρεύτηκε ότι θα πάει στην Αφρική, θα μελετήσει τα ζώα και θα γράψει βιβλία. Όλα αυτά όμως έμοιαζαν αδύνατα δεδομένης της δύσκολης οικονομικής κατάστασης. Το πείσμα και η πίστη στα όνειρά της, τελικά τη διακίωσαν. Αυτό το μικρό βιβλιαράκι η Τζέιν Γκούντολ το έχει ακόμα!
Στα 23 της χρόνια, χωρίς πανεπιστημιακή μόρφωση, έχοντας τελειώσει μόνο μια σχολή γραμματέων, ταξίδεψε στην Αφρική. Εκεί γνώρισε τον περίφημο ανθρωπολόγο δρ. Λούις Λίκεϊ, που έγινε μέντοράς της και την ενθάρρυνε να μελετήσει τη συμπεριφορά των χιμπαντζήδων στο φυσικό τους περιβάλλον.
Το 1960 έφτασε στην Τανζανία, στο σημερινό Εθνικό Πάρκο του Γκόμπε, και ξεκίνησε με πολλές δυσκολίες, την έρευνα που την καθιέρωσε ως έναν από τους σημαντικότερους επιστήμονες στον κόσμο.Πέντε χρόνια αργότερα Το 1961, τη δέχτηκαν στο πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, όπου έκανε το διδακτορικό της στην Ηθολογία. Δέχτηκε επικρίσεις για τις στρατηγικές που χρησιμοποιούσε αντιμετωπίζοντας τους χιμπαντζήδες σαν να έχουν προσωπικότητα και συναισθήματα. όμως όπως η ίδια επισήμανε, πάντα είχε το θάρρος της γνώμης της κι όλα αυτά δεν κατάφεραν να την πτοήσουν. Από τότε μάλιστα, που εκδόθηκε το πρώτο βιβλίο της βιβλίο,“Στη σκιά του ανθρώπου”, ολοένα και περισσότεροι επιστήμονες άρχισαν να σκέφτονται διαφορετικά. Σήμερα κανείς δεν το αμφισβητεί: οι χιμπαντζήδες είναι οι πιο κοντινοί συγγενείς μας. Άλλωστε το 98,6% του DNA μας είναι κοινό. Έχουμε ομοιότητες στην κοινωνική ζωή, τα συναισθήματα ακόμα και ως προς το “προφίλ της μητέρας”. Η Δρ. Τζέιν Γκούντολ επισημαίνει ότι στις παρατηρήσεις της είδε καλές μητέρες χιμπατζήδων, υποστηρικτικές όπως η δικής της μητέρα, αλλά και κακές κι αδιάφορες.
Το 1977 ίδρυσε το Ινστιτούτο Τζέιν Γκούντολ (Jane Goodall Institute-JGI), που συνεχίζει τις επιστημονικές της μελέτες και παράλληλα καινοτομεί στον τομέα της βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης των τοπικών πληθυσμών, των οποίων αφουγκράζεται τις ανάγκες και ενισχύει τις δυνατότητες. “Εάν καταλαβαίνεις τη φτώχεια και την απελπισία, καταλαβαίνεις και γιατί οι άνθρωποι κόβουν δέντρα και βάζουν παγίδες. Εάν γνωρίζεις οικογένειες που τις θερίζει το έιτζ ή αν έχεις πάει σε στρατόπεδα προσφύγων και έχεις δει τα παιδιά που ζουν εκεί, αποκτάς άλλη οπτική. Γι’ αυτό εμείς δουλεύουμε για τον άνθρωπο, τα ζώα και το περιβάλλον, δεν τα ξεχωρίζουμε.”
Δικό της δημιούργημα είναι και το εκπαιδευτικό πρόγραμμα Roots & Shoots, μέσα από το οποίο νέοι από όλο τον κόσμο ενθαρρύνονται να γίνουν «ηγέτες αλλαγής» με στόχο ένα καλύτερο μέλλον για το περιβάλλον και για τον άνθρωπο. Περισσότερες από 150.000 ομάδες παιδιών και νέων δραστηριοποιούνται σήμερα σε όλο τον κόσμο μαθαίνοντας πως “ο καθένας έχει το ρόλο του στην κοινωνία και η δράση του μπορεί να κάνει τη διαφορά”.
Της έχει απονεμηθεί ο τίτλος της Dame από τη βασίλισσα της Αγγλίας, ενώ από το 2002 αποτελεί Αγγελιοφόρο της Ειρήνης του ΟΗΕ.
Στην εκδήλωση προλόγισαν η Έλενα Πατάκη, ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων Ιωάννης Παντής και ο Δρ Μωυσής Μυλωνάς, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης,Διευθυντής του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας της Κρήτης
Πριν από την ομιλία πραγματοποιήθηκε συνεντευξη τύπου στην οποία το ELNIPLEX είχε την τιμή να παρευρίσκεται. Η Τζέιν Γκούντολ απάντησε σε ερωτήσεις σχετικά με τη ζωή, τη δράση της και τα εκπαιδευτικά προγράμματα. Η Τζέιν Γκούντολ μεταξύ άλλων είπε ότι στηρίζει την αισιοδοξία της στη νέα γενιά. Τόνισε όμως, ότι κάθε μέρα όλοι μας παίρνουμε μικρές αποφάσεις που επηρρεάζουν τη ζωή μας και το περιβάλλον. Για να πράττουμε σωστά πρέπει να γνωρίζουμε. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής μας παρασύρει και θεωρούμε πολλά πράγματα δεδομένα.
Δήλωσε ότι ο μεγαλύτερος φόβος της είναι ότι δε θα προλάβουμε να εκπαιδεύσουμε τη νέα γενιά. Για εκείνη έχει ιδιαίτερη σημασία η γνώση των νέων ανθρώπων να προέρχεται μέσα από το βίωμα και την εμπειρία. Για το λόγο αυτό δεν τίθεται κατά των ζωολογικών κήπων. Θεωρεί ότι είναι μέγαλη εμπειρία για τα παιδιά να βλέπουν τα ζώα από κοντά, με την προϋπόθεση φυσικά οι συνθήκες διαβίωσής τους να είναι καλές. Θεωρεί ότι δεν αρκεί η τεχνολογία για να γνωρίσει ένα παιδί τα ζώα, καθώς στερείται της μυρωδιάς, της επαφής και του συναισθήματος που θα οδηγήσει στην αγάπη. Άλλωστε σε μερικές περιπτώσεις δημιουργούνται συγκεχυμένες εντυπώσεις. Ιδιαίτερη έμφαση έδωσε και στο θέμα του σεβασμού. Άνθρωποι, ζώα, περιβάλλον δεν διαχωρίζονται για την Γκούντολ, καθώς όλα συνδέονται. Πάντως η Τζέιν Γκούντολ είναι πεπεισμένη ότι οι νέοι άνθρωποι ΜΠΟΡΟΥΝ να αλλάξουν τον κόσμο!
Η συνάντηση με τη Τζέιν Γκούντολ ήταν πραγματικά μια μοναδική εμπειρία και αφορμή για πολλές σκέψεις σχετικά με το προσωπικό αποτύπωμα που αφήνουμε στον πλανήτη μας.Θα κλείσουμε τη σύντομη αυτή αναφορά με τη φράση της Έλενας Πατάκη: “Μακάρι οι σπόροι που έσπειρε στη γη μας να φέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα για τον κόσμο που ονειρευόμαστε”
Την άνοιξη του 2017 ο υποψήφιος για Oscar και Emmy σκηνοθέτης Brett Morgen θα παρουσιάσει την ιστορία της Dr. Goodall φωτίζοντας μια αθέατη, αυθεντική πλευρά της, μέσα από το νέο βιογραφικό ντοκιμαντέρ «Jane», στο National Geographic.
Έργα της
Δόκτωρ Ασπρούλης, Ψυχογιός, 1999
Ο αγώνας των πουλιών, Σύγχρονοι Ορίζοντες, 2002
Στη σκιά του ανθρώπου, Αντιγόνη, 2014
Ο γιατρός Ασπρούλης, Εκδόσεις Πατάκη, 2014
Οι νεαροί χιμπαντζήδες του Γκόμπε, Εκδόσεις Πατάκη, 2016
Ο αετός και ο τρυποκάρυδος, Εκδόσεις Πατάκη, 2016
Συμμετοχή σε συλλογικά έργα
Στα χνάρια της ελπίδας, Ωκεανίδα, 2000
