Πέθανε χθες το βράδυ, 27 Φεβρουαρίου, σε ηλικία 95 ετών η αγαπημένη συγγραφέας Άλκη Ζέη.
Είχε γιορτάσει πριν λίγες εβδομάδες στις εκδόσεις Μεταίχμιο τα 95α της γενέθλια.
Η Άλκη Ζέη γεννήθηκε το 1925 στην Αθήνα. Ο πατέρας της καταγόταν από την Κρήτη και η μητέρα της από τη Σάμο. Εκεί η Άλκη Ζέη πέρασε τα πρώτα παιδικά της χρόνια, λόγω ιατρικού προβλήματος της μητέρας της, μέχρι να επιστρέψει με την οικογένειά της στο Μαρούσι και την Αθήνα. Στη Σάμο, η ομορφιά της φυσικής ζωής και οι ιστορίες του παππού που είχε το γένι του Δία και τις ιστορίες του Αισώπου κάθισαν στον ώμο της και έκτοτε δεν την αποχωρίστηκαν ούτε κι όταν ήρθαν στη ζωή της (και πολλών άλλων) πόλεμοι, εξορίες και διωγμοί.
Το “Κουτοκούλι” όπως την έλεγαν αγαπημένοι φίλοι και συγγενείς, μεγάλωσε. Έπαψε να κάνει βόλτες διαβάζοντας σαν τον παππού και άρχισε να διαβάζει στα πανεπιστήμια. Κάπως έτσι, σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών και στο Κινηματογραφικό Ινστιτούτο της Μόσχας.
Από τα σχολικά της χρόνια στη σχολή Αηδονοπούλου, μια ξεχωριστή μαθητική θητεία για την ίδια, ξεκινά μια ιδιαίτερη σχέση με το γράψιμο που θα την οδηγήσει σε κάμποσα βιβλία, μεταφράσεις και αναγνώριση όσο λίγων Έλληνων συγγραφέων.
Παντρεύτηκε με τον θεατρικό συγγραφέα και σκηνοθέτη, Γιώργο Σεβαστίκογλου ο οποίος απεβίωσε το 1990. Μαζί του απέκτησε δύο παιδιά, την Ειρήνη που ζει στις Βρυξέλλες και εργάζεται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τον Πέτρο που είναι σκηνοθέτης κινηματογράφου.
Από το 1954 έως το 1964 έζησε σαν πολιτική πρόσφυγας στη Σοβιετική Ένωση καταφέρνοντας να συναντήσει το σύζυγό της μετά από έξι ολόκληρα χρόνια αφού πότε δεν της επιτρεπόταν η έξοδος από τη χώρα της και πότε η είσοδος στη νέα χώρα.Κατά την παραμονή της στη Σοβιετική Ένωση, γράφει διηγήματα που τα στέλνει στην Ελλάδα και δημοσιεύονται στην “Επιθεώρηση Τέχνης” ενώ αργότερα εκδίδονται σε βιβλίο με τον τίτλο “Αρβυλάκια και Γόβες”. Πρώτο της μυθιστόρημα είναι το παγκοσμιως διάσημο “Καπλάνι της Βιτρίνας” εμπνευσμένο από τα παιδικά της χρόνια στη Σάμο με πάρα πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία από την υπέροχη περίοδο της Σάμου. Το “Καπλάνι της Βιτρίνας” εκδόθηκε για πρώτη φορά από τις εκδόσεις “Θεμέλιο” και αργότερα από τον “Κέδρο”. Έχει μεταφραστεί σε πάρα πολλές γλώσσες και έχει λάβει απίστευτα πολλές διακρίσεις. Στην Ελλάδα έχει ξεπεράσει τις 50 εκδόσεις. “Η πιο μεγάλη βράβευση για μένα είναι ότι κυκλοφορεί το Καπλάνι της Βιτρίνας 52 χρόνια. Αυτή είναι η μεγαλύτερη βράβευση για μένα….Γιατί αν είχα πάρει τα βραβεία και δεν κυκλοφορούσαν τα βιβλία, τι να τα κάνω; Και το Καπλάνι μάλιστα που κυνηγήθηκε τόσο πολύ. Δηλαδή ενώ στη Γαλλία το είχανε βάλει στον κατάλογο των 150 καλύτερων διεθνώς βιβλίων κι εδώ στέλνανε γράμματα στα υπουργεία “προς θεού να μην μπει μέσα στα σχολεία το βιβλίο” (συνέντευξη σε Μαίρη Μπιρμπίλη, Απόστολο Πάππο 2014)
Το 1964 επιστρέφουν οικογενειακώς στην Ελλάδα από όπου θα ξαναφύγουν το 1967, αυτή τη φορά ελέω Χούντας που φαινόταν πως ήταν θέμα ημερών να απλώσει το δίχτυ της και πάνω τους. Στη Γαλλία και το Παρίσι ανασαίνει έναν αέρα ελευθερίας, συναντά για πρώτη φορά τον Μικρό Πρίγκιπα αλλά και μερικούς διακεκριμένους Έλληνες που έχουν καταφύγει εκεί επιτυγχάνοντας όπως η ίδια λέει χαρακτηριστικά “την πρώτη συμφιλίωση μετά τον εμφύλιο”.
Μετά το “Καπλάνι της Βιτρίνας” εξακολουθεί να γράφει σχεδόν αποκλειστικά για παιδιά. Ξεχωρίζει “Ο Μεγάλος Περίπατος του Πέτρου” που έχει ξεπεράσει τις 60 εκδόσεις και τις 15 γλώσσες, το “Κοντά στις Ράγες” , “Ο Θείος Πλάτων”, “Τα Παπούτσια του Αννίβα” και πολλά άλλα, με πολλές εκδόσεις όλα και σε διάφορες γλώσσες μεταφρασμένα και αγαπημένα.
Η Άλκη Ζέη είχε διακριθεί και βραβευθεί με πάρα πολλούς τρόπους και βραβεία (δείτε παρακάτω όλες τις βραβεύσεις και διακρίσεις για το έργο της). Ενδεικτικά, “Το Καπλάνι της Βιτρίνας”, “Ο Μεγάλος Περίπατος του Πέτρου” και το “Κοντά στις Ράγες” έχουν πάρει στις Ηνωμένες Πολιτείες το Βραβείο Μίλντρεντ Μπάτσελντερ τα έτη 1974 και 1976 το οποίο δίνεται για το καλύτερο ξένο παιδικό βιβλίο. Στον Κέδρο εκδίδει το 1987 το πρώτο της μη παιδικό μυθιστόρημα, την “Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα” με πωλήσεις που ξεπέρασαν τις 150.000 αντίτυπα.
Είχε, επίσης, μεταφράσει αρκετά βιβλία από τα ιταλικά, γαλλικά και ρωσικά. Τελευταίο της ξεχωριστό μεταφραστικό πόνημα ο περίφημος “Μικρός Πρίγκιπας” του Γάλλου Σαιντ Εξυπερύ και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο όπως και όλα σχεδόν τα έργα της πλέον. Πριν λίγες εβδομάδες κυκλοφόρησε το τελευταίο της βιβλίο “Ένα παιδί από το πουθενά”
Ακόμα, είχε γράψει δύο θεατρικά έργα για παιδιά. Τον “Κεραμυδοτρέχαλο”, διασκευή από το μυθιστόρημα της συγγραφέως Άστριντ Λίνγκριντ και τον “Βασιλιά Ματία τον Πρώτο”, διασκευή από το μυθιστόρημα του Πολωνού συγγραφέα Γιάνους Κόρτσακ που ανέβασε το 1982 η Ξένια Καλογεροπούλου στην παιδική της σκηνή.
Ζούσε στο διαμέρισμά της στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας, στην Αθήνα.
https://www.elniplex.com/%cf%83%cf%85%ce%bd%ce%ad%ce%bd%cf%84%ce%b5%cf%85%ce%be%ce%b7-%cf%84%ce%b7%cf%82-%ce%ac%ce%bb%ce%ba%ce%b7%cf%82-%ce%b6%ce%ad%ce%b7/
Ο Ευγένιος Τριβιζάς είχε πει γι’ αυτήν στο ELNIPLEX:
“Η Άλκη έχει κάνει ένα μεγάλο καλό και ένα μεγάλο κακό σε αυτό τον κόσμο.
Το καλό είναι ότι έχει κάνει όλα τα μολύβια φάμπερ να αισθάνονται περήφανα, επειδή με μολύβι φαμπέρ έγραψε τα πρώτα της λογοτεχνικά κείμενα.
Το κακό είναι ότι έχει κάνει τα φτερά χήνας, τα μπικ, τους στιλογράφους, τους κοντυλοφόρους, τους μαρκαδόρους ακόμα και το πολυτελές στυλό mont blanc του πρωθυπουργού, να σκάνε από την ζήλια τους.
Πληροφορούμαι μάλιστα απο έγκυρες πηγές ότι το τελευταίο σχεδιάζει να υποβληθεί σε μεταμόσχευση μύτης για να γίνει και αυτό μολύβι φάμπερ”.
Και ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος είχε πει στο ELNIPLEX για την Άλκη Ζέη:
Όταν διδάσκεσαι πως ένα μυθιστόρημα άλλαξε το ρου της Παιδικής Λογοτεχνίας, μια χρονιά πριν γεννηθείς, στο μυαλό σου η συγγραφέας του αγγίζει τα όρια του μύθου. Δεν τολμάς να ονειρευτείς ότι θα τη γνωρίσεις και θα σου χαρίσει τη φιλία της. Η Άλκη Ζέη για εμένα δεν ήταν του κόσμου τούτου. Ήταν μια ηρωίδα από αυτές που συναντάμε μονο στα βιβλία.
Πρώτα γνώρισα την αχώριστη παιδική της φίλη Ζωρζ Σαρή. Αρχές της δεκαετίας του ’90, χάρη στην Έλενα Πατάκη, εντρύφησα σε όλο το έργο της, συζήτησα ατέλειωτα μαζί της, μαγεύτηκα. Σε ολες τις συζητήσεις μας πάντα μου μιλούσε για την Άλκη. Αυτό δε στάθηκε όμως ικανό να με πείσει οτι η Άλκη ήταν του κόσμου τούτου. Αποκλείεται. Ήταν το “Κούλι”, όπως το περιγράφει στα μυθιστορήματα. Αρχές του 2000 τη συνάντησα πολλές φορές σε εκδηλώσεις και πάντα μόλις έβρισκα το θάρρος να της μιλήσω μπέρδευα τα λόγια μου, κόμπιαζα, τα έχανα. Σε μια εκδήλωση του ΕΚΠΑ καθίσαμε στο ίδιο πάνελ και μετά στο δείπνο στο ίδιο τραπέζι. Τότε μου είπε το καθοριστικό:
“Βαγγέλη θα πιούμε ένα ουισκάκι; ”
Τι; Η Άλκη κανονικός άνθρωπος;
Μου το επιβεβαίωσε η Μαίρη Κρητικού στην οποία χρωστάω τη σχέση μου μαζί της. Στο πλαίσιο των δράσεων της ΕΨΥΠΕ συνεργαστήκαμε ουσιαστικά και τότε, πέρα από τη λογοτέχνη Άλκη που θαύμαζα, αγάπησα τον άνθρωπο Άλκη.
Μάλλον ήταν τότε που την “εξημέρωσα”.
Ακούραστη, συνεπής σε ο,τι πιστεύει, τολμηρά ειλικρινής, θαρραλέα δίνει σε όλους μας μαθήματα ζωής.
Σε μια λογοτεχνική διαδρομή από το Καπλάνι έως τον Ψεύτη Παππού και το Faber, ο αναγνώστης συναντά στις ζωές των ηρώων της όλη την ιστορία της Ελλάδας, γραμμένη με λογοτεχνική δεινότητα και με μια εκπληκτική αφηγηματική απλότητα. Αυτή την απλότητα που χαρακτηρίζει και την ίδια. Γιατί η αξία της Άλκης κρύβεται στο ανεπιτήδευτα και αψεγάδιαστα απλό. Το απλό σαν το λευκό του αρχαίου κίωνα, σαν το λευκό του αγριολούλουδου. Είναι λογοτέχνης. Δεν έγινε.
Τι να της πω; Ένα απλό ευχαριστώ δε φτάνει. Να’ναι πάντα καλά και να γράφει, να γράφει, να γράφει ασταμάτητα.
Βαγγέλης Ηλιόπουλος
