Η παιδική λογοτεχνία και τα παιδικά βιβλία ως πεδία πολιτιστικών και δημιουργικών συνεργειών Ελλάδας – Κίνας στον 21ο αιώνα
Γράφει ο Παναγιώτης Κάπος*
Ο γραπτός πολιτισμός της Ελλάδας και της Κίνας με κύριο μέσο αποτύπωσης το βιβλίο συνέβαλε καταλυτικά στη διάσωση και διάχυση της πανάρχαιας ιστορίας, των ιδεών και των αξιών που κομίζουν αυτές οι δύο χώρες-πυλώνες του παγκόσμιου πολιτισμού: δυτικού και ανατολικού αντίστοιχα.
Το βιβλίο ως πολιτιστικό προϊόν λειτουργώντας ως συνεκτικός κρίκος ανάμεσα στις δύο χώρες μπορεί να ανανεώσει και να εμβαθύνει τους διαχρονικούς δεσμούς φιλίας, ωθώντας, παράλληλα, στην ανάπτυξη πολιτιστικών ανταλλαγών και βιώσιμων συνεργειών ανάμεσα στα εκδοτικά οικοσυστήματα Ελλάδας και Κίνας.
Ειδικότερα, η παιδική λογοτεχνία ως φορέας αξιών, ιδεών, φαντασίας, εμπειρίας και κουλτούρας, αλλά και ευρύτερα τα παιδικά βιβλία ως πολιτιστικά προϊόντα λειτουργώντας ως συνεκτικοί κρίκοι ανάμεσα στην Ανατολή και στη Δύση μπορούν να ανανεώσουν και να εμβαθύνουν την αλληλοκατανόηση και τη διαπολιτισμική επικοινωνία ωθώντας, παράλληλα, στην ανάπτυξη πολιτιστικών ανταλλαγών και βιώσιμων συνεργειών.
Το 2021 ως Έτος Πολιτισμού και Τουρισμού Ελλάδας και Κίνας [1] αποτελεί μια πολύ σημαντική αφορμή για μια δυναμική επανεκκίνηση εγχειρημάτων με όχημα και το πεδίο της έκδοσης βιβλίων. Τα εγχειρήματα αυτά θα μπορούσαν να αποτελέσουν συνέχεια του 2017, το οποίο υπήρξε Έτος Πολιτιστικών Ανταλλαγών και Συνεργασιών για τις δύο χώρες με δυνατότητες ανάπτυξης ποικίλων τομέων [2]. Άλλωστε, η συνέχεια, η συνέπεια, η εξωστρέφεια των εγχειρημάτων, οι συνέργειες, η διαφάνεια των διαδικασιών και η αξιολόγηση του αντίκτυπου των δράσεων αποτελούν ασφαλιστικές δικλίδες για την οικοδόμηση σταθερών θεμελίων και την ανάπτυξη βιώσιμων συνεργειών στο πολιτιστικό και δημιουργικό πεδίο.
Εκτός όμως από τις δυνατότητες που παρέχουν οι διμερείς διακρατικές συμφωνίες, το πεδίο των πολιτιστικών και δημιουργικών συνεργειών μπορεί να προωθηθεί και μέσω της πρωτοβουλίας των εκδοτικών οίκων και εν γένει του δημιουργικού οικοσυστήματος. Ένα απτό και πολύ πρόσφατο παράδειγμα απευθείας συνεργασίας των εκδοτικών οίκων των δύο χωρών αποτελεί η έκδοση του πολυβραβευμένου βιβλίου «Η Άση ντύνει τους φίλους της» της Fu Wenzheng από τον εγχώριο εκδοτικό οίκο Oasis (σειρά: Πολλοί Πολιτισμοί, ΕΝΑΣ παιδικός κόσμος), που συνεργάστηκε απευθείας με έναν από τους μεγαλύτερους εκδότες παιδικών βιβλίων της Κίνας (Zhejiang Juvenile and Children’s Publishing House). Μέσα από την ανταλλαγή δημιουργικού περιεχομένου με όχημα τα παιδικά βιβλία, τη συστηματική επικοινωνία, ακόμα και τις αμοιβαίες επιτόπιες επισκέψεις των στελεχών τους, οικοδομήθηκαν σχέσεις αμοιβαίας εμπιστοσύνης που οδήγησαν στην έκδοση ενός εξαιρετικού παιδικού βιβλίου, το οποίο συνδυάζει την παραδοσιακή και σύγχρονη κινέζικη εικονογράφηση με ένα παγκόσμιο μήνυμα μέσα από τη λιτή και ζεστή αφήγηση. Με τη συνεργασία αυτή, αναδύεται και η προοπτική κυκλοφορίας βιβλίων των εκδόσεων Oasis στην κινέζικη αγορά τόσο στο πεδίο των παιδικών βιβλίων όσο και σε άλλες θεματικές κατηγορίες, ενώ ανανεώνεται το ενδιαφέρον των κινέζων εκδοτών για την ελληνική εκδοτική βιομηχανία βιβλίου εν συνόλω και για κάθε θεματική κατηγορία.
Στο σημείο αυτό, αξίζει να ληφθεί υπόψη και η διάρθρωση των εκδοτικών οίκων στην Κίνα, οι οποίοι εκτός από κρατικοί με πολλά, όμως, στοιχεία επιχειρηματικής-εμπορικής οπτικής, ανήκουν στην ομπρέλα μεγάλων εκδοτικών ομίλων. Για παράδειγμα, ο Zhejiang Juvenile and Children‘s Publishing House ανήκει στον όμιλο Zhejiang United Publishing Group που περιλαμβάνει έντεκα εκδοτικούς οίκους διάφορων θεματικών κατηγοριών. Ο πιο σημαντικός εκδοτικός οίκος μέσα στον όμιλο είναι ο Zhejiang Juvenile & Children’s Publishing House, καθώς για πάνω από μια δεκαετία αποτελεί τον ισχυρότερο παιδικό εκδοτικό οίκο στην Κίνα καταλαμβάνοντας το 2016 μερίδιο στην αγορά της τάξης του 7,5% (Tan, 2017). Συνεπώς, η συνεργασία με απαρχή ένα συγκεκριμένο θεματικό πεδίο, εν προκειμένω το παιδικό βιβλίο, μπορεί να ανοίξει τον δρόμο και για άλλες θεματικές κατηγορίες καθώς δεν είναι μικρό το ενδιαφέρον των άλλων εκδοτικών οίκων του ομίλου για έκδοση βιβλίων τους στη χώρα μας, αλλά και το αντίστροφο.
Επίσης, λαμβάνοντας υπόψη και άλλα σημαντικά εγχειρήματα ελληνικών εκδοτικών οίκων που προωθούν τις πολιτιστικές ανταλλαγές με όχημα τα παιδικά βιβλία, όπως, ενδεικτικά, φαίνεται στην παρακάτω εικόνα, υφίσταται ήδη μια βάση πάνω στην οποία με μεθοδικότητα και συνέργειες μπορούν να οικοδομηθούν νέες συνεργασίες μεταξύ των δύο χωρών.
Μέσα από αυτό το συνοπτικό άρθρο καταδεικνύονται οι αναπτυσσόμενες σχέσεις των δύο χωρών με βασικούς συνδετικούς κρίκους τον πολιτισμό και τα βιβλία. Αναμφίβολα, έχουν γίνει πολλά και σημαντικά βήματα, ιδίως τα τελευταία χρόνια. Μπορούν όμως να γίνουν ακόμα περισσότερα, καθώς από τη μία πλευρά η στρατηγική της Κίνας «Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος» ανοίγει νέες προοπτικές συνεργασίας σε πολλαπλούς τομείς, ενώ και για τη χώρα μας η εξωστρέφεια των πολιτιστικών και δημιουργικών βιομηχανιών, εν προκειμένω των εκδοτικών επιχειρήσεων, σε νέες αγορές αποτελεί μια κρίσιμη πτυχή για τη βιωσιμότητά τους. Η παγκόσμια υγειονομική κρίση που βιώνουμε, οπωσδήποτε αποτελεί ένα εμπόδιο για την απρόσκοπτη πορεία των συνεργασιών, όμως από την άλλη πλευρά, οι διμερείς κρατικές συμφωνίες αναδύουν νέες ευκαιρίες, ενώ το διαδίκτυο, η ψηφιακή επικοινωνία, η καινοτομία και οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και Επικοινωνίας συρρικνώνουν δραστικά χωροχρονικές αποστάσεις, διευκολύνοντας την επικοινωνιακή διαδικασία και τη διασύνδεση φορέων, οργανισμών και ανθρώπων δίνοντας ταυτόχρονα προοπτικές για νέα εγχειρήματα στο πολιτιστικό, δημιουργικό-εκδοτικό πεδίο.
Επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον μας στο παιδικό και νεανικό βιβλίο, σ’ έναν παγκοσμιοποιημένο και διασυνδεμένο κόσμο η νέα γενιά με όχημα τα βιβλία των εν λόγω θεματικών πεδίων μπορεί να γνωρίσει την κουλτούρα του άλλου, να βρει κοινά σημεία, να χτίσει στις ομοιότητες και στις κοινές εμπειρίες αγκαλιάζοντας τη διαφορετικότητα και να διευρύνει τα όριά της αντιμετωπίζοντας με νέα οπτική κοινά προβλήματα και προκλήσεις.
Κοντολογίς, το εκδοτικό οικοσύστημα του παιδικού βιβλίου τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κίνα παρέχοντας περιεχόμενο με οικουμενικά θέματα και πανανθρώπινες αξίες συνδυάζοντας την παγκόσμια οπτική με τα τοπικά πολιτιστικά χαρακτηριστικά και τις τοπικές ιδιαιτερότητες στην εικονογράφηση μπορεί να προσδώσει μια “glocal” προσέγγιση στο παιδικό και νεανικό βιβλίο, το οποίο μη γνωρίζοντας γεωγραφικά, γλωσσικά, στερεοτυπικά ή άλλα σύνορα μπορεί να δημιουργήσει μια νέα πνευματική και εικαστική χώρα, εκεί όπου η Ανατολή συναντά τη Δύση, εκεί ακριβώς που η Κίνα συναντά την Ελλάδα.
* Εκδότης (Oasis) / Υπ. Δρ. Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού
——————–
Πηγές αναφοράς:
Kapos, P. (2019). Chinese-Greek Collaborative Ventures Around Children’s Books. Bookbird: A Journal of International Children‘s Literature, 57(3), 65-66.
Kapos, P. (2018). From China to the West: The case of Zhejiang Juvenile and Children’s Publishing House. Poster presentation, 36th IBBY International Congress, Athens, Greece, August, 30, 31/8 & 1/9.
Kapos, P., & Bo, C. (2017). China and Greece on the new Silk Road: Culture, Books and Education as Cohesive Links. Published in the International Conference on the “Belt and Road” Cross-Cultural Communication and Building a Human Community with Shared Destiny. Implementing Body: Hebei University, Baoding, August, 22-23.
Tan, T. (2017, March 17). Children’s Books in China 2017: Zhejiang Juvenile & Children’s Publishing House. Publishers Weekly. Retrieved from: https://www.publishersweekly.com/pw/by-topic/international/international-book-news/article/73095-children-s-books-in-china-2017-zhejiang-juvenile-children-s-publishing-house.html.
Φωτογραφίες: Παναγιώτης Κάπος
[1] https://www.mfa.gr/china/presveia/news/2021-etos-politismou-kai-tourismou-ellados-kinas.html
