Η νυχτερινή ενούρηση: που οφείλεται και πώς αντιμετωπίζεται

Ένα ζήτημα που απασχολεί συνηθεστέρα τους γονείς παιδιών της προσχολικής και της πρώτης σχολικής ηλικίας είναι η νυκτερινή ενούρηση.

Νυχτερινή ενούρηση είναι η απώλεια ούρων ενώ το παιδί κοιμάται και είναι ένα ιδιαίτερα κοινό πρόβλημα στην παιδική ηλικία. Το παιδί μαθαίνει να ελέγχει την κύστη του κατά την διάρκεια της ημέρας μέχρι την ηλικία των 4 χρόνων. Ο έλεγχος όμως της ουροδόχου κύστης κατά την διάρκεια της νύχτας μπορεί να καθυστερήσει μέχρι την ηλικία των 5 ή ακόμη και των 7 ετών.

Η ενούρηση χαρακτηρίζεται ως οργανική όταν οφείλεται σε οργανικά αίτια όπως, π.χ. ο σακχαρώδης διαβήτης, η λοίμωξη του ουροποιητικού συστήματος ή η επιληπτική διαταραχή και ως λειτουργική όταν δεν μπορεί να αποδοθεί σε κάποια οργανική διαταραχή. Ακόμη διακρίνεται σε πρωτοπαθή, όταν αναφερόμαστε σε παιδιά που δεν έχουν  κατακτήσει ποτέ τον έλεγχο των σφιγκτήρων, και σε δευτεροπαθή, όταν αναφερόμαστε σε παιδιά τα οποία ενώ είχαν επιτύχει έλεγχο για τουλάχιστον 1 έτος ξανάρχισαν να «βρέχονται».

Η νυχτερινή ενούρηση είναι τρεις φορές πιο συχνή στα αγόρια απ’ ότι στα κορίτσια. Μελέτες έχουν δείξει ότι το 99% των παιδιών που έπασχαν από νυχτερινή ενούρηση απέκτησαν απόλυτο έλεγχο της κύστης τους κατά τη διάρκεια του ύπνου μέχρι την ηλικία των 15 ετών.

Παρότι η νυχτερινή ενούρηση αποτελεί συχνή διαταραχή του ουροποιητικού συστήματος η παρατεταμένη διάρκειά του συχνά συνδέεται με αρνητικές επιπτώσεις τόσο στη συναισθηματική όσο και στην κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού, όπως για παράδειγμα στη συμμετοχή του σε κοινωνικές δραστηριότητες, στη διατάραξη των σχέσεων με τους συνομηλίκους-με τις ανάλογες επιδράσεις στο επίπεδο αυτοεκτίμησης- και γ) στη σχέση με τους γονείς του (Houts et al., 1994).

Ποια είναι τα αίτια της νυκτερινής ενούρησης

• Κληρονομικοί-γενετικοί παράγοντες: Συνήθως ο ένας ή και οι δύο γονείς του παιδιού παρουσίαζαν νυκτερινή ενούρηση στην παιδική τους ηλικία. Έχει διαπιστωθεί ότι τα παιδιά των οποίων και οι δύο γονείς ήταν ενουρητικοί, παρουσιάζουν και τα ίδια ενούρηση σε ποσοστό 77%,  ενώ τα παιδιά των οποίων ο ένας γονέας ήταν ενουρητικός παρουσιάζουν ενούρηση σε ποσοστό 44% (Κάκουρος & Μανιαδάκη, 2003).
• Οργανικοί παράγοντες: Μικρό μέγεθος της ουροδόχου κύστεως, λοίμωξη της ουροδόχου κύστης και των νεφρών, μειωμένη έκκριση της αντιδιουρητικής ορμόνης, η χαμηλή ευαισθησία του σφιγκτήρα και νευρολογικές παθήσεις (π.χ. επιληψία) μπορεί να αποτελέσουν αιτίες της νυχτερινής ενούρησης.
• Ψυχολογικοί παράγοντες: Ψυχοπιεστικά γεγονότα ζωής που μπορεί να πυροδοτήσουν συναισθήματα άγχους στο παιδί (όπως π.χ. η γέννηση ενός μικρότερου αδερφού, το διαζύγιο των γονέων, μια μετακόμιση, η έναρξη του σχολείου, η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, προβλήματα επικοινωνίας και συχνές συγκρούσεις ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας) κ.α.

Yπάρχουν ισχυρά επιστημονικά ευρήματα ότι η πρωτοπαθής ενούρηση οφείλεται σε βιολογικούς – γενετικούς παράγοντες. Όσον αφορά τη δευτεροπαθή ενούρηση, εμφανίζεται συχνά γύρω στα πέντε με οχτώ χρόνια έπειτα από κάποιο στρεσογόνο γεγονός, όπως, για παράδειγμα, ο ερχομός καινούριου παιδιού στην οικογένεια, η επιστροφή στο σχολείο, ένα ταξίδι κι ο αποχωρισμός από τους γονείς του, τα προβλήματα στη σχέση μεταξύ των γονιών, η συγκρουσιακή ατμόσφαιρα κ.λπ. και γενικά θεωρείται περισσότερο ψυχογενής.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς

• Η περιοδική ενούρηση μέχρι την ηλικία των 5 ετών είναι μια κατάσταση που δε θα πρέπει να ανησυχήσει τους γονείς. Για να τεθεί η διάγνωση της διαταραχής, ορίζεται ότι η χρονολογική ηλικία ή το αντίστοιχο αναπτυξιακό επίπεδο του παιδιού πρέπει να υπερβαίνει τα 5 έτη.
• Σεβαστείτε τον προσωπικό ρυθμό του παιδιού σας. Μην το πιέζετε να ουρήσει με ρυθμούς που εξυπηρετούν τους ενήλικες.
• Όταν συμβούν νυχτερινά ατυχήματα μην επικρίνετε και μην αποδοκιμάζετε το παιδί σας, γιατί θα το κάνετε να νοιώσει ενοχικά και μειονεκτικά για το συμβάν της ενούρησης.
• Φροντίστε, το παιδί αρκετές ώρες πριν τον βραδινό του ύπνο να μην καταναλώνει υγρά και τροφές που έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε καφεΐνη και υγρά.
• Πριν τον βραδινό ύπνο βεβαιωθείτε πως το παιδί έχει ουρήσει.
• Είναι καλό να αφήνετε ένα φως αναμμένο κατά τη διάρκεια της νύχτας, έτσι ώστε αν το παιδί χρειαστεί, να μπορεί εύκολα να πάει στην τουαλέτα.
• Πολύ βοηθητικό είναι να επιβραβεύετε τις «στεγνές νύχτες» του παιδιού σας, όπως και να τις καταγράφετε μαζί του για να βλέπει την πρόοδο που έχει κάνει και να αποκτά αυτοπεποίθηση.
• Αγοράστε μια συσκευή αφύπνισης, «αισθητήρας υγρασίας» (pad-and-bell), έτσι ώστε το παιδί να ξυπνά στις πρώτες σταγόνες και να ολοκληρώνει την ούρησή του στην τουαλέτα.

Πότε απευθυνόμαστε σε ειδικό ψυχικής υγείας

Η παιδική ενούρηση είναι μια δυσλειτουργία που συχνά μειώνει την αυτοεκτίμηση των παιδιών, τα απομονώνει κοινωνικά και τους δημιουργεί ενοχικά συναισθήματα.

Αν το παιδί σας εξακολουθεί να βρέχει το κρεβάτι του και μετά το 5^ο ή και το 6^ο έτος της ζωής του και εφόσον έχει αποκλειστεί η οργανικότητα της ενούρησης (μέσα από ειδικές εξετάσεις που θα σας συστήσει ο/η παιδίατρός σας), τότε σκόπιμο κρίνεται να επισκεφθείτε έναν ειδικό ψυχικής υγείας (παιδοψυχίατρο, ψυχολόγο), προκειμένου να βοηθηθεί η οικογένεια και να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η συγκεκριμένη δυσκολία, η οποία συχνά μπορεί να αποτελεί το σύμπτωμα ενός «δυσλειτουργικού» οικογενειακού συστήματος.

Η αντιμετώπιση της ενούρησης όταν είναι ψυχογενής αιτιολογίας συνήθως κατευθύνεται:

• στην επανεκπαίδευση του παιδιού σχετικά με την καθαριότητα, η οποία μπορεί να ήταν πολύ πιεστική ή πρώιμη κ.λ.π.
• στη βελτίωση της σχέσης του παιδιού με την οικογένεια.

Ιωάννης Κυργιόπουλος
Ψυχολόγος (Msc Σχολικής Ψυχολογίας)
E–mail: johnkyr76@yahoo.gr
Τηλ. Επικοινωνίας:  6972868960