Αυτοί οι ξενέρωτοι οι Ισλανδοί ρε παιδί μου! Μα να διαβάζει το 93% των κατοίκων της Ισλανδίας ένα τουλάχιστον βιβλίο το χρόνο; Μα να εκδίδει μια φορά έστω στη ζωή του ένας στους δέκα Ισλανδούς ένα βιβλίο; Αμ το άλλο που το πας! Άκου χριστουγεννιάτικο έθιμο που έχουν οι τύποι. Παραμονή των Χριστουγέννων δωρίζουν ο ένας στον άλλο βιβλία και στη συνέχεια περνάνε τη νύχτα διαβάζοντας. Τι μαλακίες είναι αυτές ρε; Εμείς παραμονή Χριστουγέννων έχουμε νταμπλ ντοτ σε Πάολες και λοιπά παραλιακά και μη πολιτιστικά κέντρα καπνίζοντας και πίνοντας το Βόσπορο και στις 7 το πρωί κάνουμε μποτιλιάρισμα επιστροφής από ξενύχτι. Κι άμα δεν έχουμε λεφτά, βλέπουμε Στην Υγεία Μας Βρε Παιδιά που έχει κάλαντα και Πάολες ή καμιά αποδεκτή αξία για ξεκάρφωμα. Κι άμα έχουμε πολλά λεφτά, χτυπάμε και ένα Λουτράκι να φορέσουμε τα καλά μας και να κάνουμε ζωάρα.
Στην Ισλανδία, τέτοιες μέρες τα βιβλιοπωλεία γεμίζουν κόσμο, τα σπίτια γεμίζουν βιβλία, τα σαλόνια γεμίζουν φίλους, ένα έθιμο δεμένο με την κουλτούρα τους, ένα έθιμο σπουδαίο. Ήδη από τον Σεπτέμβριο, σχεδόν όλα σπίτια λαμβάνουν τον ετήσιο κατάλογο βιβλίων των νέων εκδόσεων (Bokatidindi το όνομά του), τυπωμένο από το Σύλλογο Ισλανδών Εκδοτών οι οποίοι ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ τον στέλνουν στα νοικοκυριά, ώστε να επιλέξουν τα δώρα τους (περίπου 800-1000 βιβλία εκδίδονται κάθε χρόνο εκείνη την προχριστουγεννιάτικη εποχή). Η διανομή αυτού του καταλόγου είναι η επίσημη έναρξη της εορταστικής περιόδου. Και δεν είναι ένας κατάλογος τύπου Χρυσός Οδηγός που θα μείνει στο ταχυδρομικό κουτί ή στο μάρμαρο της πολυκατοικίας κανά δίμηνο. Όλοι τον αναζητούν, όλοι τον μελετούν. Δεν είναι τυχαίο που σε αυτό το παγωμένο νησί των 329.000 κατοίκων, έχουν τους περισσότερους συγγραφείς, τα περισσότερα εκδοθέντα βιβλία, τους περισσότερους αναγνώστες και διαβάζονται τα περισσότερα κατά κεφαλήν βιβλία από οπουδήποτε αλλού στον κόσμο. Και διαβάζουν και γράφουν τα πάντα, από ποίηση και λογοτεχνία, μέχρι παιδικά βιβλία και κόμικς.
Πώς ξεκίνησε αυτή η παράδοση; Σε Ισλανδικά και αγγλόφωνα σάιτ βρήκα ότι αυτό ξεκίνησε τα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι αυστηροί περιορισμοί του ισλανδικού νομίσματος περιόριζαν σημαντικά την ποσότητα των εισαγόμενων προϊόντων και επιπλέον οι Ισλανδοί δεν διέθεταν το κατάλληλο νόμισμα για να αγοράσουν ξένα προϊόντα, τα οποία περιόρισαν σοβαρά τις επιλογές δώρων τους τα Χριστούγεννα. Έτσι, οι Ισλανδοί έπρεπε να στραφούν στα δικά του προϊόντα για να κάνουν τα δώρα τους. Καθώς είχαν απόθεμα σε δικό τους χαρτί αλλά και επειδή το εισαγόμενο χαρτί ήταν φτηνό αφού δεν είχε τους περιορισμούς των άλλων προϊόντων, οι εκδότες βιβλίων πλημμύρισαν την αγορά με νέους τίτλους βιβλίων τις τελευταίες εβδομάδες πριν τα Χριστούγεννα.
Έτσι προέκυψε εξ’ ανάγκης η παράδοση της ανταλλαγής βιβλίων ενώ ο μικρός πληθυσμός του νησιού που δεν αγόραζε τόσα πολλά βιβλία τους προηγούμενους μήνες, κατέστησε την Book Flood πρακτική μια σπουδαία στρατηγική μάρκετινγκ αλλά και μια σπουδαία πολιτιστική παράδοση.
Το βιβλίο, που δεν ήταν ένα ξένο προϊόν στην κουλτούρα των Ισλανδών αφού η χώρα έχει μακραίωνη λογοτεχνική παράδοση, έγινε ένα μαζικό δημοφιλές δώρο Χριστουγέννων και δεν άργησε να γίνει θεσμός. Το δυσπρόφερτο jólabókaflóð. (Γιο-λα-μποκ-α-φλότ) καθιερώθηκε ενώ σταδιακά άρχισε να αναπτύσσεται η ανταλλαγή βιβλίων αλλά και η ανάγνωση βιβλίων ή αποσπασμάτων κατά την παραμονή των Χριστουγέννων. Ένα πραγματικά απίστευτο πολιτιστικό φαινόμενο που πλέον χρησιμοποιεί και τις νέες τεχνολογίες όπως social media για να εξαπλωθεί ακόμα και προς αυτήν την κατεύθυνση.
Νέες τεχνολογίες είπα. Οι Ισλανδοί δεν έχουν καλή σχέση με τα e-books. Έχουν μια ιδιαίτερη σχέση με το χαρτί και την παραδοσιακή, έντυπη μορφή του βιβλίου, το οποίο είναι κάτι πολύ περισσότερο από ένα μέσο μεταβίβασης μιας ιστορίας.
Από του βήματος αυτού, δεν προτείνουμε στους Έλληνες να πάψουν τις αγαπημένες συνήθειες, το φαγοπότι και το όμορφο ξενύχτι τους και το χαρτάκι τους και ο,τι άλλο λαμβάνει την έκταση εθίμου, παλαιού ή νεότευκτου. Καλούμε, όμως, όλους τους Έλληνες εκδότες και την ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού να προβούν σε μια ανάλογη συντονισμένη προσπάθεια δημιουργίας ενός καταλόγου που θα διανέμεται δωρεάν σε όλα τα σπίτια και θα βάλει το βιβλίο για πρώτη φορά στην πραγματική ζωή περισσότερων από το 7% των Ελλήνων που διαβάζουν δέκα βιβλία το χρόνο (αυτό είναι το ποσοστό δυστυχώς, έρευνα Eurostat). Να ζητηθεί μια χορηγία από το Ίδρυμα Σ. Νιάρχος ή άλλο αξιόλογο ίδρυμα, να τυπωθούν 2 εκατομμύρια κατάλογοι, να πλημμυρίσει όλη η Ελλάδα με προτάσεις βιβλίων από όλους τους μικρούς και μεγάλους οίκους της χώρας. Κι αν δεν γίνεται να πλημμυρίσει κάθε σπίτι, ας τυπωθούν τόσοι όσοι είναι οι μαθητές 4-18 ετών στα ελληνικά σχολεία.
Δε μπορούμε; Κι αν κάποιος πει όχι, ας αναρωτηθεί… γιατί; Μόνο γιατί δε θέλουμε είναι η απάντηση.
Foto: Κινητή βιβλιοθήκη Αθήνας
