Η Τατιάνα Ζωγράφου έχει δισκογραφήσει τα τελευταία δέκα χρόνια μερικά από τα πλέον όμορφα -και θα έλεγα “εθιστικά” όμορφα- παιδικά τραγούδια. Ποιος άκουσε λόγου χάρη το “Τόσο λάθος διατροφή“, το “Τρελοβοριαδάκι” με την Άννα Καραγεωργιάδου, το “Δε βιάζομαι να μεγαλώσω” με το Βαγγέλη Γερμανό, το “Νάνι το μωρό μου” με το Διονύση Σαββόπουλο και δεν μαγεύτηκε;
Ένα χρόνο μετά την προηγούμενη συνέντευξή μας μαζί της, μας άνοιξε ξανά την καρδιά της μιλώντας μας για το παιδικό τραγούδι αλλά κυρίως για την ξεχωριστή εμφάνισή της στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, την Κυριακή 16 Μαρτίου, σε ένα πλούσιο πρόγραμμα παιδικών τραγουδιών για τα δέκα χρόνια της στη δισκογραφία για το ιδιαίτερο αυτό κοινό!
Συνέντευξη στον Απόστολο Πάππο
Πετώντας πας στο… Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Τι πρόκειται να δούμε την Κυριακή 16 Μαρτίου, Τατιάνα;
Εγώ συμμετέχω στο πρώτο μέρος της συναυλίας αυτής και παρουσιάζω ένα πρόγραμμα-αφιέρωμα στα δέκα χρόνια μου στη δισκογραφία για παιδιά, δίνοντας στην παράσταση αυτή τον τίτλο του πρώτου μου προσωπικού δίσκου, Πετώντας πας στην πόλη που κυκλοφόρησε το 2004 και επανακυκλοφορεί αυτές τις μέρες (Φεβρουάριος 2014) σε βιβλίο-CD με πολλές καινούργιες ζωγραφιές του Χρήστου Κεχαγιόγλου. Διαλέγοντας ορισμένα αντιπροσωπευτικά τραγούδια μου, φιλοδοξώ να σας ταξιδεψω στον χρόνο, στους πλανήτες, στον έρωτα, στην αγάπη. Κι όλα αυτά μέσα απ’ τους στίχους της Ιουλίτας Ηλιοπούλου, της Βεατρίκης Κάντζολα Σαμπατάκου αλλά και δικούς μου. Μαζί μου στην «πτήση» αυτή οι πιστοί μου συνεργάτες – μουσικοί, που όλα αυτά τα χρόνια ταξιδεύουμε παρέα στις γειτονιές των μικρών και των μεγάλων παιδιών. Παρέα στο τραγούδι θα είναι ο τενόρος Κώστας Ζαμπούνης και ο βαρύτονος Κωστής Ρασιδάκις. Στην ορχήστρα ο Λευτέρης Γρίβας (ακορντεόν), ο Βαγγέλης Ζωγράφος (κοντραμπάσο), ο Πάνος Κανελλόπουλος (μαντολίνο), η Αμαλία Κουντούρη (φλάουτο), ο Δημήτρης Μπουζάνης (πιάνο) και ο Μιχάλης Πορφύρης (βιολοντσέλο). Τους έχω βαφτίσει «Κόκκινους γάτους»! Παίζουμε παρέα δέκα χρόνια. Απ’ το ταξίδι αυτό δεν θα μπορούσαν να λείπουν οι φωνές αυτών των παιδιών αλλά και… οι ζωγραφιές τους.
Είπες ζωγραφιές παιδιών…Δηλαδή;
Έχω διαλέξει από τους μαθητές μου στο Αρσάκειο Νηπιαγωγείο Ψυχικού ζωγραφιές, από μία για κάθε τραγούδι και θα προβάλλονται σε power point. Είναι υπέροχα τα παιδιά.
Πολύ μεγάλη χορωδία, ε;
120 παιδιά-ζωή νά’ χουν! Είναι κατά τη γνώμη μου και χωρίς καμία υπερβολή η καλύτερη χορωδία της Αθήνας. Ο μουσικός όμιλος Αρσακείων – Τοσιτσείων σχολείων με την μαέστρο τους την κυρία Χριστίνα Βαρσάμη είναι ο,τι καλύτερο έχουμε. Είμαι τυχερή που θα κάνουμε μαζί αυτή τη συναυλία. Και πέρυσι – λίγους μήνες πριν να πέσει το μαύρο στην ΕΡΤ – τέτοια εποχή περίπου, είχαμε συνεργαστεί σε μια ζωντανή συναυλία στο στούντιο C παρουσιάζοντας τον κόκκινο γάτο και ήταν υπέροχα. Δεν είναι μόνο ότι τραγουδούν υπέροχα και ότι η μαέστρος τους κάνει εξαιρετική δουλειά. Θα έλεγα ότι το κυριότερο – και όλοι όσοι είμαστε δάσκαλοι και νηπιαγωγοί καταλαβαίνουμε ακριβώς τι εννοώ – είναι που όλα αυτά τα κάνουν με μεγάλη χαρά χωρίς να καταπιέζονται. Με αληθινό ενθουσιασμό. Η προσωπικότητα προφανώς της Χριστίνας παίζει καθοριστικό ρόλο σε αυτό. Θα έχω λοιπόν μια μεγάλη παρέα χαρούμενων παιδιών από 6 ως 16 χρονών να τραγουδάνε τα τραγούδια μου. Ε, το ξαναλέω: είμαι πολύ τυχερή!!
Θα μας αποκαλύψεις και τι θα ακούσουμε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών;
Α, μα μόνο τα μεγάλα μου σουξέ! (Αστειεύομαι). Πάντως, τώρα που λέμε αυτά, μερικά τραγούδια μου έχουν ένα τρελό νούμερο επισκέψεων στο youtube π.χ. το “τόσο λάθος διατροφή”. Αν σκεφτείς πόσο άγνωστη είμαι αυτό έχει πλάκα!. Λοιπόν, στη συναυλία θα παίξω το Ρόδα είναι που γυρίζει, Τα δώδεκα αγγελόπουλα, Την ταραντέλα της πολύχρωμης μπάλας, Το τραγούδι του γρύλου Κρικικρίκ αλλά και ένα ανέκδοτο τραγούδι σε πρώτη εκτέλεση. Για μια ακόμη φορά, η ποιήτρια Ιουλίτα Ηλιοπούλου, με τιμάει με την εμπιστοσύνη της και μου έδωσε να μελοποιήσω ένα ποιήμά της, τη Χαμένη Ατλαντίδα, ειδικά για την εκδήλωση. Μην ξεχνάτε ότι η εκδήλωση εντάσσεται στη «Μεγάλη ημέρα της ποίησης», άρα η έμφαση είναι στον καλό στίχο – και τραγούδι χωρίς όμορφο στίχο, απλά δεν είναι καλό τραγούδι.
Έχεις ξαναεμφανιστεί στο Μέγαρο; Πως αισθάνεσαι γι’ αυτό;
Όχι ποτέ. Πριν δέκα χρόνια όμως, στον διαγωνισμό παιδικού τραγουδιού «Άρση Φωνών» που διοργάνωσε η Ορχήστρα των Χρωμάτων στα πλαίσια των Ολυμπιακών αγώνων είχαν διακριθεί δύο τραγούδια μου και είχαν παρουσιαστεί ζωντανά από την Ορχήστρα. Θυμάμαι πως η συγκίνησή μου ήταν μεγάλη εκείνο το βράδι. Η αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης του ΜΜΑ είναι πολύ επιβλητική αίθουσα. Καί λόγω του όγκου της αλλά καί λόγω της ομορφιάς της. Φυσικά έχω αγωνία και τρακ. Θέλω να πάει πολύ καλά η εκδήλωση.
Είπατε πριν ΕΡΤ, τώρα λέτε Ορχήστρα των Χρωμάτων… Τι συμβαίνει με τη μουσική στη χώρα;
Οι εκάστοτε κυβερνήσεις τόσο με το παράδειγμα της Ορχήστρας των Χρωμάτων όσο και με την ΕΡΤ και τη στάση τους απέναντι στα Μουσικά Σύνολα, απέδειξαν περίτρανα την περιφρόνησή τους στον Πολίτισμό και έδειξαν ποιες είναι οι προτεραιότητές τους. Εάν επιζήσουμε τα επόμενα χρόνια εμείς οι μουσικοί θα είναι από θαύμα. Τι να πω. Δουλειά ετών που οραματίστηκαν και κάναν χρόνια εμπνευσμένοι άνθρωποι – δημιουργοί όπως ο Μάνος Χατζιδάκις και αργότερα ο Γιώργος Κουρουπός, ο Μίλτος Λογιάδης, γκρεμίστηκε εν μία νυκτί.
Πόσο δύσκολη υπόθεση είναι το λεγόμενο «παιδικό» τραγούδι;
Όσο δύσκολη είναι η έννοια του επιθέτου «παιδικό».Τι σημαίνει παιδικό; Αυτό που φτιάχνεται από παιδιά; Αυτό που τα αφορά; Αυτό που εμείς θέλουμε να απευθύνεται σε αυτά; Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για να πει κάποιος ότι ένα τραγούδι είναι για παιδιά ή όχι; Θα ήθελα εδώ να παραθέσω ένα απόσπασμα από το κείμενο που έγραψα για την επανέκδοση του πρώτου μου δίσκου. «Η επανέκδοση του πρώτου μου δίσκου με γεμίζει χαρά και δύναμη καθώς σβήνω δέκα κεράκια στη δισκογραφία για παιδιά. «Για μικρά και μεγάλα παιδιά», όπως συνηθίζω να λέω, κι αυτό γιατί ως δασκάλα μουσικής μέσα απ’ την καθημερινή επαφή μου με τα παιδιά αλλά και ως τραγουδοποιός μέσα απ’ τα τραγούδια μου, προσπάθησα όλα αυτά τα χρόνια να αγγίξω τα παιδιά αλλά και να εκφραστώ ως ενήλικας όσο πιο αυθεντικά μπορούσα, δίχως εκπτώσεις αλλά και δίχως διάθεση να συνταχτώ με τη νεόκοπη τάση αποδόμησης και κυνισμού που επιφανειακά διατρέχει, σχεδόν σαν υποχρέωση, πολλές εκδοχές του «παιδικού» στις μέρες μας. Είμαι κι εγώ ένα μεγάλο παιδί που προσπαθεί να καταλάβει, που δεν βιάζεται να μεγαλώσει, που θεωρεί ότι η ωριμότητα είναι μια αργή και επίπονη υπόθεση και που πετώντας συχνά πυκνά φτάνει στην πόλη, άλλοτε πάλι στους πλανήτες ή στροβιλίζεται στις εποχές, στην αγάπη στα τί και τα γιατί των παιδιών, χορεύοντας ταραντέλα παρέα με γάτους, γρύλους, τζίτζικες και μικρές αραχνούλες. Παρέα με όλους εσάς…»
Έχουν κυκλοφορήσει εξαιρετικοί παιδικοί δίσκοι τα τελευταία 15-20 χρόνια στην Ελλάδα. Έχουν περάσει στον κόσμο ή επισκιάζονται από κάποιες άλλες δουλειές πιο …marketing;
Προφανώς επισκιάζονται.Τέτοιες εξαιρετικές δουλειές είναι, π.χ. τα «Τραγουδάκια γάλακτος» της Μέλπως Χαλκουτσάκη, αλλά και «Ο κόσμος ανάποδα» του Άγγελου Αγγέλου με τις εξαίρετες ενορχηστρώσεις του Θόδωρου Κοτεπάνου. Και φυσικά και οι δικές μου δουλειές δεν έτυχαν ποτέ αληθινά μεγάλης εμπορικής απήχησης. Υπάρχουν και ποιοτικές δουλειές όπως “ο Τεμπέλης δράκος” του αξιολογότατου συναδέλφου μου Γιώργου Χατζηπιερή που σκίζουν και εμπορικά. Δεν καταλαβαίνω πώς ένας «τεμπέλης δράκος» καταφέρνει να σκίζει εμπορικά ενώ μια σκληρά εργαζόμενη δασκάλα μουσικής που γράφει συνεχώς τραγούδια δεν τα καταφέρνει! Ίσως πρέπει τελικά να γνωρίσω τον κόκκινο γάτο στον τεμπέλη δράκο!
Αυτό το παιδικοσκυλάδικο που μου είχες πει σε προηγούμενη συζήτησή μας πώς ξεχωρίζει? Πώς δηλαδή να μπορώ να πείσω εγώ μια μητέρα ή ένα πατέρα ότι το Χ παιδικό τραγούδι (δε θέλω να αναφερθώ σε ονόματα) είναι ένα κακό τραγούδι που βλάπει το παιδί τους;
Εγώ αισθάνομαι ότι δεν με αφορά τι κάνουν οι οικογένειες στα σπίτια τους, πιστεύοντας ότι και δεν είναι πρέπον αλλά καί εφικτό να παρεμβώ σε κάτι τέτοιο. Άλλωστε όλοι οι γονείς με τον τρόπο τους προσπαθούν να κάνουν ευτυχισμένα τα παιδιά τους.Νομίζω αυτό το αντίβαρο των ποιοτικών ακουσμάτων, το αναλαμβάνουμε εμείς οι δάσκαλοι στα σχολειά με τις συνειδητές και υπεύθυνες επιλογές μας. Με όσο πιο όρεξη το κάνουμε τόσο πιο πολλά παιδιά θα αναρωτηθούν για τα ακούσματά τους και ίσως και να αγαπήσουν και κάτι ποιοτικότερο. Και επιπλέον δεν θεωρώ ότι βλάπτονται τραγικά τα παιδιά από ένα χαζό τραγούδι. Αντίθετα βλάπτονται τραγικά απ΄τα βίαια ηλεκρονικά παιχνίδια του διαδικτύου, από τις ρατσιστικές απόψεις που διαπνέουν τα πάντα στην καθημερινότητα μας αυτόν τον καιρό και φτάνουν στα αυτιά τους κ.λ.π. Φυσικά δεν ήρθε ακόμη το Πάσχα, για να υποστούμε και φέτος την καινούργια διαφήμιση γνωστού καταστήματος παιχνίδιων. Θυμάστε την περυσινή; Ό,τι χειρότερο έχω ακούσει στη ζωή μου και που ακούγαν τα καημένα τα παιδιά, και το δικό μου επίσης –σε κάθε επίσκεψη στο εν λόγω μαγαζί.
Συνηθίζοντας τη φρίκη μας τρομάζει η ομορφιά, είχε πει ο Μάνος Χατζιδάκις. Είσαι και εκπαιδευτικός και μουσικός. Με ποιον τρόπο «διδάσκεται» η ομορφιά στα παιδιά;
Ωραία ερώτηση. Και δύσκολη. Το πρόβλημα σήμερα είναι διττό: από τη μια, έχει αναπτυχθεί όλα τα προηγούμενα χρόνια ένας διδακτισμός ο οποίος απορρέει από μία ακαδημαϊκή θεώρηση του ωραίου και ο οποίος διέπεται από μια απαρχαιωμένη ιεραρχική θεώρηση των πραγμάτων. Στη μουσική εκπαίδευση αυτό έχει οδηγήσει σε τραγελαφικές πρακτικές οι οποίες απωθούν τα παιδιά από τη μουσική. Από την άλλη όμως έχει αναπτυχθεί μια αγοραία λογική η οποία επιβραβεύει την ασχήμια – έτσι ούτε τα απαίσια σκυλάδικα μας ενοχλούν, ούτε και οι μηχανοκίνητες παρελάσεις των νοσταλγών του ναζισμού στην Αθήνα του σήμερα (αχ και να ζούσε ο Μάνος Χατζιδάκις και να έβλεπε τη σύγχρονη μορφή του τέρατος και πώς έχουμε επικίνδυνα εξοικειωθεί μαζί της).
Επομένως δεν μπορεί η ερώτησή σας να απαντηθεί εύκολα, παρά μόνον αν θεωρήσουμε ότι αυτό που λέτε “ομορφιά” σχετίζεται με την καλλιέργεια μιας αισθητικής αντίληψης των πραγμάτων: με αυτό αναφέρομαι σε μια αντίληψη η οποία αποσπά τις μορφές από τη συνηθισμένη τους θέση και επιτρέπει το ελεύθερο παιχνίδι της φαντασίας. Υπό αυτή την έννοια η καλλιέργεια της αισθητικής είναι μια βαθιά πολιτική διαδικασία διότι επιτρέπει στους ανθρώπους να φανταστούμε τα πράγματα αλλιώς. Λέτε γι’αυτό να την αντιμάχονται οι διαφόρων λογιών εξουσίες;
Οι δικές σου δουλειές, πέρα από τα μουσικά παραμύθια, μοιάζουν κατά κάποιο τρόπο να αποτελούν ενότητες, όχι απλά θεματικές αλλά και μουσικές, αισθητικές. Το επιδιώκεις αυτό ή το υλικό που έχεις μέσα σου κάθε περίοδο έρχεται να αποτυπωθεί αβίαστα;
Το επιδιώκω αβίαστα! Δουλεύω σταθερά μέσα σε κύκλους εννοιών που με απασχολούν στη ζωή μου όπως η αγάπη, ο χρόνος, τα συναισθήματα κ.α.
Εμφανίσεις σου να περιμένουμε μετά το Μέγαρο;
Ετοιμάζω διάφορα πράγματα αλλά η εποχή δεν μου επιτρέπει ανακοινώσεις πρωτού να είναι σίγουρα. Πάντως φέτος το καλοκαίρι θα τεμπελιάσω. Πέρυσι κουράστηκα πολύ με τη συναυλία που διοργάνωσα για το φεστιβάλ Σερίφου. Βέβαια ευχαριστήθηκα κι εγώ πολύ και τα παιδιά αλλά τα καλοκαίρια είναι για να γεμίζουμε τις μπαταρίες μας για τους χειμώνες! Δεν ξέρω, φέτος ανυπομονώ να ΄ρθει το καλοκαιράκι Απόστολε. Ο Χατζηπιερής έχει κάνει ένα ωραίο τραγούδι γι’αυτό το θέμα. Σας αφιερώνω τους στίχους του.
Καλό είναι το σχολειό
Καλοί οι καθηγητές
Μα απ’ όλα το καλύτερο οι διακοπές
Στην αμμουδιά ξυπόλιτοι και ρέστοι
Να λιώνουμε σαν βούτυρα απ΄τη ζέστη!
Τατιάνα σ’ ευχαριστούμε πολύ και καλή επιτυχία!
Κι εγώ σας ευχαριστώ!
