Σημάδια! Πρόσκαιρα, έωλα, μετέωρα, βαθιά, ριζωμένα, καλειδοσκοπικά. Σημάδια στο σώμα, στα συναισθήματα, στη σκέψη, από τύχη, από ατυχή συγκυρία, εκούσια, στη ροή της ζωής. Ένας χάρτης συναισθημάτων πάνω και μέσα μας με τίτλο Σημάδια κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο με την εικονογραφική σφραγίδα της Ντανιέλας Σταματιάδη. Κι αυτή που έστησε αυτόν τον χάρτη για όλους μας, είναι εδώ με τα δικά της σημάδια και με τις λέξεις της.
#diavazoume /#diavazoume_mazi την Εύη Γεροκώστα σε #Συνέντευξη στο #ELNIPLEX.
Οι άνθρωποι είμαστε άθροισμα σημαδιών, από χαρές και λύπες. Είναι κάπως έτσι, Εύη;
Πώς αλλιώς θα μπορούσε να είναι; Όλα έρχονται, φεύγουν και, πολλές φορές, οι άνθρωποι ξεχνούν. Όμως τα σημάδια, ορατά και αόρατα, έχουν τη σχεδόν μαγική ιδιότητα να μας κάνουν να θυμόμαστε ξανά, με κάθε λεπτομέρεια, στιγμές της ζωής. Τα σημάδια μεγαλώνουν μαζί μας, όμως δεν ωριμάζουν ποτέ. Κρατάνε κάτι από την παιδική ματιά, την παιδική ψυχή. Κάνουν όσα ζούμε φυλαχτά κι εμείς τα παίρνουμε, τα καρφιτσώνουμε πάνω μας και τα δείχνουμε σ’ αυτούς που μπορούν να τα κοιτάξουν, να τα δεχτούν, να τους δώσουν ένα φιλί. Τα σημάδια είναι αποτύπωμα, χνάρι, σφραγίδα και μνήμη.
Γεννιόμαστε; Γινόμαστε; Και τα δύο; Μήπως περισσότερα από αυτά;
Απλώς είμαστε. Μέχρι τη στιγμή που δεν θα είμαστε πια.
Ποια σημάδια δεν γιατρεύονται ποτέ; Μένει πάντα κάτι πίσω να θυμίζει άραγε;
Αυτό που έχω μάθει, όχι από τα βιβλία ούτε από τους σοφούς του κόσμου, είναι ότι τα σημάδια δεν γιατρεύονται. Ποτέ. Μπορεί να χάνονται, να εξαφανίζονται, να εμφανίζονται ξανά και να μας κοροϊδεύουν, όμως κρατούν πάντα τη θέση τους πάνω στο δέρμα ή μέσα μας. Τα σημάδια συνδέονται άρρηκτα με τη ζωή μας. Ένα σημάδι από τη γέννησή μας θα είναι μαζί μας μέχρι το τέλος. Ένα σημάδι από χτύπημα θα μας θυμίζει πάντα εκείνη τη μέρα που άλλαξαν πολλά. Ένα σημάδι από ασθένεια μάς λέει κάθε στιγμή ότι πρέπει να τολμήσουμε να ζήσουμε. Τα σημάδια-κεντήματα των κουνουπιών πάνω στο δέρμα μας θα μας ταξιδεύουν πάντα στον αγαπημένο προορισμό. Τα σημάδια από φιλιά είναι τα πιο πολύτιμα γιατί τα βλέπουν μόνο οι διαλεχτοί. Όχι, τα σημάδια δεν γιατρεύονται, απλώς πότε πότε νυστάζουν. Τότε εμείς αρχίζουμε να τα χαϊδεύουμε και να τους τραγουδάμε το αγαπημένο τους νανούρισμα.
Είναι ένα πιο φιλοσοφικό βιβλίο σου τα «Σημάδια»;
Ίσως το πιο προσωπικό. Είναι η πρώτη φορά που αποφάσισα να μιλήσω -γράφοντας- για κάτι που δεν είναι παραμυθένιο, αφαιρετικό, αόριστο. Ήθελα να γράψω μια μικρή ιστορία από τη δική μου ζωή μ’ έναν τρόπο που ν’ αφορά περισσότερους από έναν. Όπως οι μικρές ιστορίες σοφίας της Ανατολής. Τώρα που ξαναδιαβάζω την ερώτησή σου, Απόστολε, ένιωσα ότι κάτι «μυρίστηκες» και την έκανες. Κι επειδή ξέρω ότι θέλεις εξήγηση, και εσύ ξέρεις ότι εγώ τις εξηγήσεις τις δίνω με ιστορίες, άκου αυτήν -από την Περσία- για ένα σημάδι στο μάτι μιας όμορφης:
Ζούσε κάποτε ένας γενναίος πολεμιστής που αγαπούσε μια γυναίκα.
Ήταν όμορφη, γλυκιά, καλοσυνάτη, δροσερή σαν την άνοιξη. Μονάχα που είχε ένα μικρό ψεγάδι. Στο ένα της μάτι υπήρχε ένας μικρός άσπρος λεκές, όμοιος με κόκκο αλατιού.
Ζούσαν αχώριστοι, αγαπιούνταν με πάθος.
Μια μέρα, εκεί που περπατούσαν αγκαλιά και τους έλουζε το φως του ήλιου, εκείνος την κοίταξε και, ξαφνικά, σταμάτησε:
«Περίμενε. Στάσου για λίγο κάτω από τον ήλιο. Τι λεκές είναι αυτός στο μάτι σου; Πότε εμφανίστηκε;»
Η γυναίκα χαμήλωσε το κεφάλι.
«Εμφανίστηκε… τότε που σταμάτησες να μ’ αγαπάς.»
Μου αρέσουν πάντα οι ιστορίες σου. Σ’ ευχαριστώ… Οι εικόνες της Ντανιέλας Σταματιάδη σε πήγαν εκεί που σκεφτόσουν όταν έγραφες;
Όπως πολλοί αγαπημένοι εικονογράφοι, έτσι και η Ντανιέλα είναι σοφή. Χωρίς να πούμε πολλά -για την ακρίβεια δεν είπαμε σχεδόν τίποτα και της οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ γι’ αυτό-, ένιωσε ότι αυτό που είχε σημασία για μένα ήταν το αποτύπωμα της ζωής πάνω στο δέρμα. Και το κατάφερε. Εκτυφλωτικά χρώματα και, την ίδια στιγμή, αυτή η θαυμαστή χλωμάδα του δέρματος. Το όνειρο και η πραγματικότητα. Ο καθρέφτης, που άλλα δείχνει κι άλλα βλέπουμε εμείς. Και η μαύρη γάτα. Ζωγράφισε τη μαύρη γάτα που τόσο ήθελα αλλά δεν τόλμησα να της ζητήσω. Η μαύρη γάτα στις εικόνες της είναι μια σημαδεμένη γάτα που υπάρχει στ’ αλήθεια. Έχει ένα μικρό σημάδι στο ένα της μάτι κι ένα μεγαλύτερο (μέσα) στο κεφάλι της.
Είδα ότι άφησες πολύ χώρο στην εικονογράφο, μένοντας στο απόσταγμα των λέξεων. Ήταν ανάγκη να κινηθείς με αυτό τον τρόπο ή προέκυψε κατά τη συγγραφή;
Ένα μικρό στοίχημα ήταν. Να γράψω με λίγες λέξεις και να δώσω χώρο στις σιωπές, στις σκέψεις και στις εικόνες. Όσο περνάει ο καιρός τόσο περισσότερο συνειδητοποιώ ότι αυτός είναι ο δικός μου δρόμος -ή τρόπος- στο γράψιμο. Ή, τουλάχιστον, αυτός θα ήθελα να είναι.
Τα παιδιά έχουν τα δικά τους σημάδια. Είναι ένα βιβλίο που τους παρέχει δυνατότητες ταύτισης και ανακάλυψης;
Με το βιβλίο αυτό πρέπει να ομολογήσω ότι τα βρήκα κάπως σκούρα σαν αφηγήτρια. Συνεχίζω να πιστεύω ότι όλες οι ιστορίες μπορούν να ειπωθούν, όμως είναι κάποιες που απαιτούν διαφορετική προσέγγιση και περισσότερο χρόνο. Για να το πω καλύτερα, κατάλαβα ότι πρέπει να εξασκηθώ περισσότερο σ’ αυτό που αποκαλούμε «βιωματική αφήγηση». Με βοήθησε αρκετά όταν σκέφτηκα ότι δεν θα ήταν κακό να μοιραστώ με τα παιδιά στιγμές από τη διαδρομή αυτού του βιβλίου. Και το τόλμησα (σιγά την τόλμη, θα πείτε…). Ψάχνουμε όλες τις λέξεις που σχετίζονται με τα σημάδια στο «Αντιλεξικόν της νεοελληνικής γλώσσας» του Βοσταντζόγλου, κι ας μην τις καταλαβαίνουμε όλες. Ερχόμαστε σε επαφή με άλλα κείμενα που έχουν γραφτεί για το δέρμα και τα σημάδια του, κι ας θεωρούνται «ενήλικα». Γελάμε με τους τρόπους που σκαρφίζονται οι άνθρωποι για να κρύψουν τα σημάδια τους. Ανακατεύουμε στιχάκια και εικόνες από το τραγούδι των «Σημαδιών» (η Μάτα Κούρτη έκανε ένα μικρό θαύμα) και φτιάχνουμε τον χάρτη των σημαδιών μας. Μικρές αφορμές που ίσως οδηγήσουν τα παιδιά σε μια μικρή μεγάλη ανακάλυψη, ακόμα κι αν αυτή κρατήσει μόλις μια στιγμή.
Παράλληλα, όπως το είδα εγώ τουλάχιστον, είναι μια πρώτη χαρτογράφηση του εαυτού μας. Πόσο σημαντικό είναι να είμαστε ειλικρινείς, να βλέπουμε τα σημάδια και να τους δίνουμε τον χρόνο τους; Και κυρίως ως προς τα παιδιά θα ήθελα τη γνώμη σου.
Ξανά η λέξη-κλειδί, Απόστολε. Χρόνος. Δίνουμε χρόνο σε τόσα πολλά, μερικές φορές αδιάφορα, ασήμαντα πράγματα, και ξεχνάμε να ξοδέψουμε μερικά λεπτά, μπορεί και δευτερόλεπτα, για να μας παρατηρήσουμε, μέσα κι έξω μας. Να καταλάβουμε από πού ξεκινήσαμε, πού μας έφερε η ζωή και πώς θέλουμε να προχωρήσουμε ή να μην προχωρήσουμε. Και, σαν να μην έφτανε αυτό, βάζουμε και τα παιδιά στον δικό μας ρυθμό. Όλα γρήγορα, όλα βιαστικά, για να προλάβουμε – να προλάβουμε τι; Τα ίδια τα παιδιά έκαναν πολύ ξεκάθαρο, στις πρώτες παρουσιάσεις του βιβλίου, ότι χρειάζονται χρόνο για να θυμηθούν τα δικά τους σημάδια αλλά και τα σημάδια των άλλων, κοντινών και πιο μακρινών. Κι όταν παίρνουν αυτό τον χρόνο, είναι έτοιμα να πουν πολλές ιστορίες, και μάλιστα με τόση λεπτομέρεια που ξαφνιάζονται και τα ίδια.
Θα μου πεις ένα μυστικό αυτού του βιβλίου κατά τη σύλληψη, τη συγγραφή ή τη συνολική δημιουργία του;
Το λέω συχνά, όμως το πιστεύω. Πίσω από κάθε ιστορία κρύβονται πολλές περισσότερες. Τα «Σημάδια» άργησαν να βγουν στο φως. Δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς, γιατί τόσα χρόνια ταξίδευαν και μάθαιναν. Ζούσαν. Άλλαξαν σχήματα, χρώματα, μορφή και θέση, πόνεσαν, έκαναν ό,τι μπορούσαν για να κρύβονται. Ώσπου, πολλά χρόνια πριν, συνάντησαν στον δρόμο τους κάποιον που έγραψε για χάρη τους αυτά τα λόγια:
«Όμως εμένα η ντροπή μου δεν μ’ άφηνε. Και δώσ’ του μακρυμάνικα, να μη φανεί καμιά κοκκινίλα. Και ξυνόμουνα σαν λυσσασμένη, λες κι είχε μπει ο διάολος μέσα μου. Λες και χρωστούσα σε κανέναν – εκτός βέβαια από την εφορία, που πάντα κάτι σου βρίσκει, έστω και μισό ευρώ.
Ώσπου ερωτεύτηκα. Αρρώστησα αλλιώς, μια αρρώστια όλο μέλι.
Έσκυψε τότε ο ήλιος και μου ψιθύρισε στ’ αυτί:
«Τώρα τι λες;»
«Τι να πω;» απάντησα. «Αυτό το πάθος μού έκρυψε όλες τις ντροπές. Είμαι έτοιμη για μεγάλες παλαβομάρες.»
«Κανέναν δεν αξίζει να φοβάσαι. Μόνο εμένα, μη σε φάω και σ’ αφήσω σαν γλειμμένο ξύλο. Πέταξέ τα όλα. Η δική σου ζωή είναι τόσο μικρή… Αφού και η δική μου, που είναι άπειρη, θα τελειώσει κάποτε. Γι’ αυτό όλα τα βλέπω, τίποτα δεν μου κάνει εντύπωση, όλα τα κατανοώ και τ’ αγαπώ το ίδιο, όλα τα βαριέμαι και τα ερωτεύομαι, κυρίως τις σκιές τους, επειδή εγώ δεν έχω.»
«Έφυγαν τα σημάδια;» ρώτησε ο έρωτας.
Και τότε συνειδητοποίησα ότι το άρρωστο δέρμα είναι δικό μου, όχι κανενός ξένου τέρατος αλλά δικό μου.
Τότε άρχισα να το αγαπάω. Κι αυτό ήταν το πρώτο βήμα για να θεραπευτώ.
Το είπα στον ήλιο, κι αυτός μου έκλεισε το φοβερό του μάτι.
Οπότε ο ήρωάς μου για την υπόλοιπη ζωή μου θα είμαι εγώ.
Δηλαδή εσύ.
Τότε τα σημάδια αποκοιμήθηκαν.
Δηλαδή φανερώθηκαν σε όλους.
Εύη Γεροκώστα
Σημάδια
Εκδόσεις Μεταίχμιο
#diavazoume/#diavazoume_mazi
