Ο συγγραφέας και μεταφραστής Μιχάλης Μακρόπουλος γράφει για το βιβλίο Οι άθλιοι, του Βίκτωρ Ουγκώ (εικονογράφηση Βασίλης Κουτσογιάννης) που διασκεύασε και κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Διόπτρα.
Διασκευάζοντας τους Αθλίους
Ίσως η πρώτη ερώτηση που πρέπει κανείς να κάνει είναι: γιατί τους Αθλίους; Για πολλούς λόγους, είναι η απάντηση. Καταρχάς, οι χαρακτήρες του βιβλίου (ο Γιάννης Αγιάννης, ο Ιαβέρης, η Φαντίν, η Κοζέτ, ο μικρός Γαβριάς) είναι αλησμόνητοι. Η πλοκή είναι συναρπαστική, κι ό,τι λέει ο Ουγκό στο βιβλίο του, πρώτα απ’ όλα για την αξία της αγάπης, ίσχυε τόσο τότε όσο ισχύει και τώρα – και θα εξακολουθήσει να ισχύει, γιατί τα κλασικά έργα (οι Άθλιοι είναι σίγουρα κλασικοί) έχουν στον πυρήνα τους κάτι πανανθρώπινο, που διαπερνά τις εποχές παραμένοντας ατόφιο κι αγκαλιάζοντας τον καθέναν από εμάς.
Πώς φέρνεις όμως μια τέτοια ιστορία, τόσο σύνθετη και πολυσέλιδη, στα μέτρα ενός βιβλίου για παιδιά; Μα, αφού την έχεις πρώτα όλη στο μυαλό σου, γράφοντάς την ξανά, σαν να ’σαι εσύ τώρα ένας άλλος Ουγκό που την αφηγείται, χωρίς πουθενά να προδώσεις τον ίδιο τον συγγραφέα αλλά με τρόπο που να μπορεί κι ένα παιδί οκτώ ή εννιά χρονών να την καταλάβει, και κυρίως με τρόπο που να συνεπάρει το παιδί. Ας μη γελιόμαστε, κάθε άλλο παρά «εύκολοι» αναγνώστες είναι τα παιδιά. Όσο εύκολο είναι ν’ αγαπήσουν μια ιστορία άμα τα παρασύρει, τόσο εύκολο είναι, επίσης, να τη βαρεθούν. Αυτό είχα στο νου μου, και το μέλημά μου ήταν οι σκηνές που θα έπλαθα να ’ναι ζωντανές, να «ξεπηδούν» απ’ το χαρτί και να ζωντανεύουν στη φαντασία, όσο γίνεται δηλαδή οι λέξεις να το κάνουν αυτό. Όσο για τις ίδιες τις λέξεις, φυσικά σ’ ένα παιδικό βιβλίο το λεξιλόγιο πρέπει να ’ναι απλούστερο. Απλό, ωστόσο, δε σημαίνει απλοϊκό. Όταν διασκεύαζα τους Αθλίους κι έγραφα την κάθε πρόταση χώρια, δε σκεφτόμουν «Τώρα γράφεις για παιδιά», αλλά «Γράψε μια πρόταση που να ’ναι όμορφη, που να σ’ αρέσει εσένα».
Αυτό, νομίζω, είναι κι ένα «κλειδί». Πρώτα απ’ όλα ν’ αρέσει σ’ εσένα η ιστορία που λες, κι ας μην είναι δική σου αλλά πλασμένη από κάποιον άλλον. Την κάνεις δική σου και τη λες εσύ με τον τρόπο που ένας παραμυθάς, όταν λέει ξανά ένα χιλιοειπωμένο παραμύθι, το αφηγείται σαν να ’ναι η πρώτη φορά που λέγεται το παραμύθι αυτό και σαν να ’ναι ο ίδιος εκείνος που το έπλασε. Οι κλασικές ιστορίες είναι κι αυτό εντέλει: παραμύθια που, με τις διασκευές σε παιδικά βιβλία, τις μεταφορές στον κινηματογράφο, κ.λπ., ταξιδεύουν από γενιά σε γενιά, γίνονται κτήμα όλων των ανθρώπων και τους φέρνουν κοντύτερα.
Όπως είναι η αγάπη ό,τι ορίζει τελικά τους χαρακτήρες και τις αποφάσεις τους στους Αθλίους, έτσι πρέπει να ’ναι και η αγάπη για τις ιστορίες και τη λογοτεχνία ό,τι θα ορίζει μια διασκευή.
Διαβάστε απόσπασμα
Πατήστε εδώ
Δείτε την ELNIPLEX κριτική προσέγγιση:
Οι άθλιοι, του Βίκτωρ Ουγκώ (από τον Μιχάλη Μακρόπουλο, εικ.: Βασίλης Κουτσογιάννης)
