Θα μπορούσα να γράψω πολλά για τη Sadahzinia, το “λυπημένο λουλούδι” των Active Member που ανθίζει με τη μουσική κι αλλάζει τη ζωή για πάντα. Θα μπορούσα να αραδιάσω τα δεκάδες πράγματα που έχει κάνει, τα άλλα τόσα που ονειρεύεται, να τη συστήσω σε εκείνους που ακόμα δεν τη γνωρίζουν, να την επαινέσω, να τη στήσω κάπου ψηλά. Ανάγκη δεν το ‘χει εκείνη κι αξία σε τούτο δε βρίσκω εγώ. Είναι τόσο ιδιαίτερη αυτή η συζήτηση που κάναμε εκείνο το μεσημέρι που ο μικρός της γιος κοιμόταν και μας χάρισε αυτά τα 48 λεπτά που ηχογράφησα, είναι τόσο μεστά και σημαντικά όσα άκουσα από εκείνη να μου λέει που πραγματικά σας καλώ να (επαν)ανακαλύψετε (πλεονάζω, το ξέρω) μια πολύ ιδιαίτερη συγγραφέα, στιχουργό, τραγουδίστρια, δημιουργό, μάνα, γυναίκα, άνθρωπο. Είναι μεγάλη το ξέρω αυτή η συζήτησή μας. Αλλά πώς και κυρίως γιατί να κόψεις κάτι, χάριν “ευκολότερης ανάγνωσης”, που έρεε τόσο όμορφα, σαν ποτάμι που ψάχνει θάλασσα να ενωθεί και πόλη να δροσίσει. Η Sadahzinia, κατά κόσμον Γιολάντα Τσιαμπόκαλου, αληθινή και ακέραια, εδώ, δίχως να μετέχει κανενός ρεύματος, κανενός σωρού, κανενός αναμενόμενου μοτίβου. Κι όσο κοιμόταν ο γιος της, εκείνη ξυπνούσε την ομορφιά της μιας αλήθειας πίσω από την άλλη. Των δικών της που μπορούν να γίνουν δικές μας.
Μια συζήτηση με τον Απόστολο Πάππο
Ήθελα να συστηθούμε ξανά. Εσένα σε λένε Γιολάντα Ασημίνα Παναγιώτα Τσιαμπόκαλου;
(γέλια)…Γελάω γιατί το Ασημίνα είναι το όνομα της γιαγιάς μου -ακόμα ζει, είναι 97 χρονών- που σχεδόν με μεγάλωσε όταν ήμουν μικρή. Απ’ αυτήν άκουσα τα πρώτα παραμύθια. Την αγαπούσα πάρα πολύ και ήθελα να πάρω το όνομά της αλλά ο μπαμπάς μου επειδή ήταν από ένα χωριό της Ευρυτανίας, είχε κόλλημα να πάρω όνομα από τους δικούς του γονείς. Το Γιολάντα είναι βέβαια ένα όνομα που άρεσε και στους δύο και δε μπήκε ποτέ πουθενά το Ασημίνα και γι’ αυτό εγώ πάντα το κότσαρα στις ζωγραφιές μου κι έγραφα πάντα Γιολάντα Παναγιώτα Ασημίνα.
Εδώ χάνει τη να αξία της η ευχή “να τα εκατοστήσει”, έτσι ;
Και που να δεις η άλλη μου η γιαγιά που έχω πάρει το όνομά της, Παναγιώτα, ήταν 103. Οπότε ξέρεις με μια καλή διατροφή και μια καλή ζωή με βλέπω κι εμένα… Έχω καλο κύτταρο, καλό γονίδιο.
“Καταβροχθίζεις το ουράνιο τόξο” (σημ.: τίτλος βιβλίου της, εκδ. Καστανιώτη) για να έχεις καλή διατροφή;
Η αλήθεια είναι πως προσέχω τι τρώω. Δε θεωρώ τον εαυτό μου σούπερ φιτ αν και φέτος καταφέρνω και γυμνάζομαι, το έχω επιβάλλει στον εαυτό μου. Θεωρώ ότι είναι πολύ σημαντική η διατροφή, αρχικά για να μπορείς να σκέφτεσαι σωστά. Βοηθάει πάρα πολύ στην αντοχή, επειδή η ζωή μου είναι πολύ απαιτητική, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια. Πέρα από τα αστεία, δεν έχει να κάνει με το πως φαίνεσαι. Αν είναι σωστά μαγειρεμένο κάτι και το τρως σωστά, σίγουρα θα φανεί και πάνω σου. Αλλά θεωρώ καθαρά ότι είναι θέμα σκέψης, θέμα μυαλού.
Το βιβλίο αυτό πως σου προέκυψε αλήθεια; Ήταν η ευαισθησία σου για τη διατροφή;
Έχω ένα υγιές, πιστεύω, κόλλημα με τη διατροφή. Θεωρώ ότι είναι πάρα πολύ σημαντική για τα μικρά παιδιά. Έχω συζητήσει και με διατροφολόγους και μ’ έναν ένα πολύ σπουδαίο μοριακό βιολόγο που έχουμε εδώ στην Ελλάδα, το Γιώργο Λέων. Θεωρεί κι εκείνος όπως και άλλοι άνθρωποι που έχω διαβάσει ότι αν τα παιδιά τα προσέξεις πάρα πολύ ως 12 ετών, μετά μπορεί να “βαρεθούν” να ζούνε. Όλα τα προβλήματα που προκύπτουν στην ενήλικη ζωή μας, είναι άγχος και συντηρητικά. Συνδέω τη διατροφή με πάρα πολλά πράγματα. Μακάρι να μπορούσε να γίνει πολύ ουσιαστική δουλειά στα σχολεία με το θέμα της διατροφής. Όχι διδακτικά. Να γίνει παιχνίδι. Και γι’ αυτό το λόγο μου βγήκε κι αυτό βιβλίο που είπες (Πώς να καταβροχθίσετε το ουράνιο τόξο) γιατί μου έλειπε αυτό το παιχνίδι στα βιβλία. Ήταν όλα με πολλές ορολογίες. Οι ορολογίες μπαίνουν από τη μία, βγαίνουν από την άλλη. Στο τέλος του βιβλίου υπάρχει ένας πίνακας. Εγώ παροτρύνω πάντα τα παιδιά να το κολλήσουνε κάπου και κάθε μέρα να προσπαθούνε από όλα αυτά τα χρώματα να τρώνε ένα χρώμα, σαν παιχνίδι. Οπότε έχουμε να κάνουμε μόνο με χρώματα, με τίποτε άλλο. Μετά η σωστή διατροφή γίνεται δεύτερη φύση, δεν το παλεύεις για να το κάνεις. Δηλαδή το χέρι σου να πάει εύκολα στο φρούτο να το φάει κι όχι να πρέπει να γίνει. Το ‘εχω καημό. Και στον Τζακ και τη Φασόλάδα επίσης προέκυψε λόγω του υγιούς κολλήματος που έχω με τη διατροφή…
Τον πείραξες τον Τζακ, έτσι; Πείραξες και την Σταχτοπούτα…
Ε, ναι, είναι αδικημένος…Ο γίγαντας, όχι ο Τζακ (γέλια).
Σου αρέσει να πειράζεις γνωστά παραμύθια; Σε ενοχλεί που κάποια γνωστά παραμύθια έχουν ένα συμβατικό τέλος και θέλεις να τα αλλάξεις λίγο;
Γενικώς αυτό το κάνω πολύ, ακόμα και με δικά μου παραμύθια. Όταν βρίσκομαι με παιδιά με αφορμή ένα βιβλίο μου, είτε το έχουν διαβάσει τα παιδιά και δουλεύουμε πάνω σε αυτό ή όταν πάω να τους το παρουσιάσω και δεν το ξέρουν, ποτέ δε θα μείνω ακριβώς πάνω σε αυτά που έχω γράψει. Πάντα ψάχνω παράλληλες εκδοχές και ιστορίες που μπορεί να συνέβαιναν συγχρόνως με αυτό που συμβαίνει στον ήρωα. Πάντα το κάνω αυτό γιατί επιτρέπεις στα παιδιά να χρησιμοποιήσουνε τη φαντασία τους, δεν την μπλοκάρεις. Επίσης μου αρέσουν πολύ εκδοχές λαϊκών παραμυθιών που είναι αλλαγμένες. Από την άλλη μεριά, μεγαλώνοντας, έχω γυρίσει ξανά στα παλιά λαϊκά παραμύθια και τα έχω αγαπήσει από την αρχή. Έχω αγαπήσει το “τέλος καλό, όλα καλά” από την αρχή γιατί κάποια στιγμή το αμφισβήτησα. Έχω αγαπήσει από την αρχή την Κοκκινοσκουφίτσα, τη Χιονάτη, τα Τρία Γουρουνάκια, το Τζακ και τη Φασολιά, όλα τα κλασικά παραμύθια. Βλέπω όλα αυτά με τα οποία μας μεγαλώσανε, θυμάμαι τα παιδικά μου χρόνια, βρίσκω ξανά ισορροπίες που για είχα χάσει και δεν τα θεωρώ απαρχαιωμένα αλλά άξια και πολύ σημαντικά. Είναι ο τρόπος που θα τα αναλύσεις, θα τα πεις στα παιδιά. Ο τρόπος που θα τα διηγηθείς.
Μετράει πολύ ο τρόπος, αλήθεια είναι…
Πολύ! Και ποτέ οι γονείς να μην διηγούνται ιστορίες που δεν τις έχουν διαβάσει από πριν. Το βλέπω πάρα πολύ όταν παίρνω ένα βιβλίο στα χέρια μου, πάντα θέλω να το διαβάσω πριν το πω στην κόρη μου. Πάντα κάτι θα αλλάξω αλλά κι ακόμα κι αν μείνει το ίδιο, ο τρόπος που τονίζεις κάθε λέξη, ο τρόπος που χρησιμοποιείς τα κόμματα που έχει βάλει ο συγγραφέας, είναι πολύ σημαντικός.
Υποθέτω ότι το προτείνεις και για τους εκπαιδευτικούς αυτό, έτσι;
Βέβαια. Έχει να κάνει με το τι παιδιά έχεις απέναντί σου. Πάντα πρέπει να έχεις στο μυαλό σου τι παιδιά έχεις απέναντί σου και με ποιον τρόπο θα τους επικοινωνήσεις καλύτερα την ιστορία που θες να τους πεις.
Το κάνεις και στη ζωή σου αυτό; Να γρατζουνάς να αλλάξει το τέλος σε κάποια πράγματα που μάλλον έχουν “γνωστό” τέλος;
Δε συμβιβάζομαι με κάτι που με ενοχλεί. Θα κάνω ό,τι περνά από το χέρι μου, θα προσπαθήσω να το αλλάξω. Απλώς, τώρα με δύο παιδιά, πολλές δυσκολίες και γεμάτη καθημερινότητα, αν κάτι δε μου βγαίνει, θα προσπαθήσω να μην το κάνω, να μην το φέρω βάρος στη συνείδησή μου. Γιατί μικρότερη, το έκανα κι αυτό. Έφερα βαρέως όταν δε μπορούσα να αλλάξω κάτι στον κόσμο. Το σίγουρο είναι ότι ακόμα προσπαθώ να αλλάξω τον κόσμο. Ο,τιδήποτε γύρω μου δεν μου φτάνει και δεν μου κάνει και δεν κολλάει στο δικό μου παζλ.
Πώς αλλάζει ο κόσμος, Γιολάντα, άραγε;
Έχω καταλήξει ότι αλλάζει από αυτό που κάνει ο καθένας από μόνος του. Δε μπορώ εύκολα να πιστέψω σε συλλογικότητες, σε ομάδες. Δύσκολα συνεννοούνται οι άνθρωποι. Πολύ δύσκολα. Δυστυχώς.
Γι’ αυτό και συνήθως αποτυγχάνουν οι περισσότερες συλλογικότητες κι επαναστάσεις;
Ναι. Αλλά είναι ωραίο να γίνεται αυτό. Είναι ωραίο να υπάρχουν ομάδες, να γίνονται πράγματα, να μπαίνουν κάτω ιδέες. Είναι πολύ σημαντικό. Απλώς όλα ξεκινούν από εμάς, από τον καθένα, σαν μονάδα, στο τι κάνει. Στα πολύ καθημερινά, στα πολύ απλά του πράγματα. Προσωπικά, η πιο πολιτικοποιημένη στάση μου είναι ο τρόπος που προσπαθώ να μεγαλώσω τα παιδιά μου, ο τρόπος που τους λέω παραμύθια. Αυτή είναι η πολιτική μου θέση αν θες. Είναι πολύ σημαντικά αυτά τα καθημερινά που κάνουμε, ο τρόπος που τα κάνουμε στην πολλή λεπτομέρειά τους. Ο τρόπος που μαγειρεύω ας πούμε ή που δεν καταφέρνω μια μέρα να μαγειρέψω. Ή ο τρόπος που θα ψάξω ένα να βρω βιβλία για τα παιδιά ή θα κάτσω να σκεφτώ μια ιδέα για να στολίσουμε την τάξη της κόρης μου στο νηπιαγωγείο. Ο τρόπος που θα μιλήσεις σε έναν άνθρωπο που θα δεις στο δρόμο, που θα αντιδράσεις σε κάποιον που θα σε πειράξει. Είναι σημαντικά πράγματα αυτά και δε μπορεί να είναι ίδια γιατί όλα είναι συγκυρίες πραγμάτων.
Θα συμφωνήσω απόλυτα μαζί σου…Θέλω να γυρίσω λίγο πίσω, στη γιαγιά. Είχες πει σε παλαιότερη συνέντευξή σου ότι “η σχέση μου με τα παραμύθια άρχισε για να σταματήσω να κλαίω ή για να παζαρέψει η γιαγιά μια μπουκιά φαγάκι παραπάνω”. Πότε αυτή η σχέση σου με τα παραμύθια άρχισε να βρίσκει διέξοδο προς τα βιβλία; Δηλαδή να μοιραστείς τις ιστορίες σου με άλλους;
Από μικρή δεν το είχα καθόλου με τον προφορικό λόγο. Εκφραζόμουν πάρα πολύ όταν έγραφα, από πολύ μικρά σημειωματάκια όταν ήμουν στενοχωρημένη ή όταν είχα πειράξει κάποιον. Δεν έλεγα εύκολα συγνώμη, το έγραφα όμως πάντα, δεν άφηνα εκκρεμότητες. Ψιλοκράταγα ημερολόγιο, όχι τακτικά, έγραφα σκέψεις και επίσης, μου άρεσε πάρα πολύ να ακούω ιστορίες, να ακούω τον άλλον να μιλάει, πόσω μάλλον όταν ήτανε παππούς, γιαγιά, θείος, θεία και γενικά μου αρέσει να ακούω τους άλλους να μου περιγράφουν πράγματα από τη ζωή τους, μια φωτογραφία, κάτι που έχουνε βιώσει. Γύρω στα 16 είχα πει ότι θέλω να γίνω μεταφράστρια παραμυθιών γιατί μου άρεσαν πάρα πολύ οι ξένες γλώσσες. Γιατί πιστεύω ακράδαντα ότι όσο πιο πολλές γλώσσες γνωρίζει κάποιος, τόσο πιο εύκολα μπορεί να καταλάβει τον κόσμο. Είναι η ενσυναίσθηση που λένε, δεν την ήξερα τη λέξη και έχω κολλήσει πολύ σε αυτό το πράγμα.
Ωραία λέξη…
Ναι. Νομίζω ότι είναι η ικανότητα να μπορείς να καταλάβεις τον άλλον. Νομίζω ότι όσο πιο πολλές λέξεις ξέρει κανείς και σε άλλες γλώσσες, τόσο πιο καλύτερη αντίληψη έχει του κόσμου ολόκληρου. Είναι αυτό που λένε ότι οι Εσκιμώοι έχουν εξήντα διαφορετικές λέξεις για το άσπρο ή στην Ελλάδα έχουμε τόσες πολλές λέξεις για τα καράβια, τη θάλασσα, το νερό. Αυτά όλα ήταν πολύ ενδιαφέροντα πράγματα για μένα και ακριβώς επειδή μου άρεσαν οι ξένες γλώσσες είπα θα γίνω μεταφράστρια παραμυθιών. Έκανα έναν τέτοιο συνειρμό μέσα μου. Αυτό για να το κάνω έπρεπε να πάω να σπουδάσω στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο. Όταν όμως ξεκίνησα να πάω σε αυτήν την σχολή, γνώρισα και τον μελλοντικό άντρα μου, το Μιχάλη από τους Active Member, ο οποίος με έπεισε κατά κάποιον τρόπο να αρχίσω να γράφω δικές μου ιστορίες. Αυτό δεν το είχα δοκιμάσει ποτέ.
Ο Μιχάλης σε πείθει λοιπόν ε;
Ουσιαστικά, ναι. Δεν έλεγα δικές μου ιστορίες, δεν μοιραζόμουν δικά μου πράγματα. Δεν είχα μπει στη διαδικασία να βρω έναν πολύ δικό μου τρόπο, έναν δικό μου δρόμο να χειρίζομαι τις λέξεις και τις εικόνες και να περιγράφω. Περιέγραφα πράγματα αλλά δεν είχα μπει στη διαδικασία να κάνω κάτι εντελώς δικό μου. Ήμουν στη διαδικασία να εξηγήσω τον άλλον. Εφηβική εμμονή ήταν, δε ξέρω (γέλια). Εξακολουθεί και μου αρέσει πολύ η μετάφραση γι’ αυτό και έχω ασχοληθεί και με μετάφραση παραμυθιών γιατί υπάρχουν καταπληκτικά παραμύθια σ’ αυτόν τον τεράστιο κόσμο που πολύ θα μου άρεσε και στα ελληνικά.
Το έκανε αυτό αφού σου έδωσε το όνομα “λυπημένο λουλούδι” (Sahdazinia);
Ναι. Το λυπημένο λουλούδι ήρθε πριν γίνουμε ζευγάρι, από τις κουβέντες μας μόνο. Του είχα πει βέβαια για τα παραμύθια ότι μου αρέσει να μεταφράζω παραμύθια κι ότι θέλω να ασχοληθώ με αυτά…
“Φτιάχνω τραγούδι όσα δε θέλω να ξεχάσω”. Γιατί γράφεις στίχους, γιατί τους τραγουδάς;
Φαντάζομαι για τον ίδιο λόγο που γράφω παραμύθια. Προσπαθώ να εξηγήσω εμένα, να με καταλάβω όλο και καλύτερα, τη θέση μου στον κόσμο αυτόν…
Δεν πιστεύεις στην έμπνευση όμως. Πιστεύεις στο ταλέντο περισσότερο;
Πιστεύω στη μνήμη. Γιατί τη μνήμη μπορείς να την εμπιστευθείς γι’ αυτό και θεωρώ φρικτό όταν χάνει κάποιος τη μνήμη του. Ακόμα κι αν δεν είναι απόλυτα αληθινά αυτά που θυμόμαστε γιατί ποτέ, λένε, στη μνήμη μας δεν καταγράφεται 100% αυτό που έχει συμβεί. Αυτό δε με ενοχλεί όταν γράφω. Εγώ τη μνήμη μου ακολουθώ γιατί αυτή περιγράφει εμένα καλύτερα, πώς εγώ θυμάμαι αυτά που έχουν συμβεί σε μένα ή σε κάποιον άλλο ή κάτι που έχω διαβάσει. Και η φαντασία θεωρώ ότι έχει να κάνει με τη μνήμη πάρα πολύ.
Ένας άνθρωπος που έχει μνήμη μπορεί να γράψει;
Μπορεί, ασφαλώς. Αν το θέλει βέβαια. Αλλά η μνήμη βοηθάει πάρα πολύ. Μάλιστα το να παρατηρείς και τις πολύ μικρές λεπτομέρεις των πραγμάτων. Δε μιλάω μόνο για ημερομηνίες, γεγονότα, τοποθεσίες και συναισθήματα. Μιλάω για τρύπες στο πουλόβερ, στη μασχάλη, μιλάω για γονείς σε μια γωνίτσα σε ένα παλιό έπιπλο, μιλάω για το σαράκι που έχει φάει μια βάρκα σε ένα λιμάνι, μιλάω για ένα σκισμένο σημείωμα που μπορεί να έχεις βρει στο δρόμο και δεν είναι καν δικό σου. Ο,τιδήποτε διαλέγει κανείς να θυμηθεί, έχει να κάνει με τον εαυτό μας. Εγώ προσωπικά δίνω πολλή σημασία στα πολύ μικρά πράγματα και με βοηθάει πολύ να θυμάμαι.
Πώς βρίσκεσαι στον Μιχάλη και το low bap από τον Καζαντζίδη ως νεαρό κορίτσι; Δυο κόσμοι φαινομενικά αντίθετοι…Το διαλέγει ένας άνθρωπος αυτό που του συμβαίνει;
Πιστεύω ότι υπάρχουνε δύο μοίρες. Αυτή που είναι γραμμένη κι αυτή που φτιάχνεις μόνος σου. Και πορεύεσαι με συνδυασμό και των δύο. Σαφώς και τα διάλεξα και τα δύο. Αυτή η στιγμή με τον Καζαντζίδη ήταν μία πολύ όμορφη στιγμή από τις πολλές που είχα ζήσει με μία χορωδία που τότε, πιο μικρή, ασχολιόμουν. Πολύ αργότερα κατάλαβα πόσο σημαντική στιγμή ήταν. Γενικά τώρα μεγαλώνοντας αναθεωρώ πολύ το μέγεθος των πραγμάτων και τα βάζω όλα στην κανονική τους διάσταση. Ήταν μία πολύ όμορφη στιγμή, μια ωραία ανάμνηση με τον Νικολόπουλο και τον Καζαντζίδη στο στούντιο. Ήταν μια όμορφη ανάμνηση κι ένα πολύ γλυκό τραγούδι. Αλλά στη ζωή μου συμβαίνουν συνεχώς όμορφα και άσχημα πράγματα. Προσπαθώ και τα φτιάχνω, προσπαθώ να μου συμβούν, κι αν δε μου συμβαίνουν πιστεύω ότι κάποοια στιγμή θα συμβούν. Δε συνδέω τόσο το ότι ήμουν σε εκείνη τη χορωδία με το ότι βρέθηκα να είμαι στους Active Member. Από άλλο μονοπάτι βρέθηκα εκεί. Δεν είχα σχέση με τη hip hop μουσική. Μικρή, έβαζε ο αδερφός μου και άκουγε και του έλεγα “κλείστο”, δε μπορούσε ούτε να το ακούω, δε μπορούσα να την καταλάβω αυτήν την μουσική καθόλου. Σιγά σιγά όλο αυτό το πράγμα άνθισε μέσα μου και το κατανόησα και βρήκα κι εγώ έναν δρόμο μέσα σε αυτό να πατήσω.
Το low bap είναι ένα hip hop αλά Ελληνικά, αλά Πέραμα ή κάτι πολύ περισσότερο;
Όχι , δεν είναι αλά ελληνικά. Είναι ένας τρόπος να δεις τα πράγματα, να πεις τα πράγματα, να τα περιγράψεις. Όπως είδες αποφεύγω να πω τη φράση “τρόπο ζωής” γιατί δε μπορώ άλλο τα κλισέ. Τα πάντα που κάνει ο καθένας είναι τρόπος ζωής, δεν περιμένεις το low bap ή το hip hop ή το ροκ να γίνουν αυτό. Ήτανε για εμάς τότε, ήμασταν πολύ πιο πιτσιρίκια, ένας τρόπος να διαχωρίσουμε τη μουσική μας σχέση από το hip hop που γινόταν τότε πιο πολύ στην Αμερική. Κάποια στιγμή θυμάμαι πολύ καθαρά το Μιχάλη που ήρθε και μου είπε “πρέπει να γίνει κάτι ώστε να γίνει ξεκάθαρο στον κόσμο ότι εμείς είμαστε κάτι άλλο, εμείς είμαστε low bap”. Όταν σε ρωτούσαν τι μουσική κάνεις και τους έλεγες hip hop και το ταύτιζαν με το αμερικάνικο στιλ, τα τέσσερα στοιχειά του hip hop, τις γυναίκες και τα ναρκωτικά και δε ξέρω τι άλλο. Για εμάς ήταν κάτι τελείως βιωματικό. Σε οδηγεί και η ελληνική γλώσσα σε όλο αυτό. Είναι μια πανέμορφη γλώσσα. Έχω προσπαθήσει και έχω μεταφράσει στίχους μας στα αγγλικά με ομοιοκαταληξία και τους έχω δώσει σε φίλους μου που ασχολούνται με το hip hop σε άλλες χώρες και τους φαίνεται πολύ παράξενο. Ενώ τους αρέσει όταν τα ακούνε στα ελληνικά, όταν είναι μεταφρασμένο τους φαίνεται υψηλή τέχνη. Και σου λέω για απλούς στίχους τώρα.
Η γλώσσα δίνει πολύ, ε;
Η γλώσσα δίνει, ναι. Αλλά με αυτό δε θέλω να πω ότι οι άλλες γλώσσες είναι πιο φτωχές. Έχω έρθει σε επαφή με τρεις γλώσσες, τα αγγλικά, τα ισπανικά και τα ιταλικά και τις θεωρώ μαγικές εξίσου, πολύ πλούσιες. Η κάθε γλώσσα έχει έναν τελείως διαφορετικό τρόπο να σε οδηγήσει σ’ αυτόν τον τρόπο που θα γράψεις, που θα σκεφτείς. Η ελληνικά έχει μια ιδιαιτερότητα, είναι πιο περιγραφική. Τα αγγλικά είναι πιο στακάτα, πιο μεστά. Με μία λέξη μπορείς να πεις πιο πολλά πράγματα, ενώ στα ελληνικά πρέπει να χρησιμοποιήσεις πιο πολλές λέξεις.
Δεν τη φοβάσαι την πειρατεία όμως, ε;
Δεν μπορείς να το παλέψεις αυτό το πράγμα τώρα. Η τεχνολογία έχει προχωρήσει τόσο που δεν έχει νόημα να περιφρουρήσεις ένα δημιούργημα, ένα τραγούδι σου, κι ένα βιβλίο ακόμα.
Υπάρχει όμως ένα θέμα, Γιολάντα, με αυτό;
Σίγουρα υπάρχει θέμα. Πρέπει κι ο κόσμος να καταλάβει, πρέπει να υπάρχει ένας σεβασμός σε όλο αυτό. Με ενοχλεί όταν γίνεται εντελώς ασύδοτα αυτό το πράγμα. Αν και είναι τελείως διαφορετικό, θα ήθελα να υπάρχει μια στήριξη στις συναυλίες παραπάνω, εφόσον σου αρέσει ένας καλλιτέχνης. Εμείς κοιτάμε να κάνουμε κάποιες πιο ιδιαίτερες συσκευασίες, έναν τρόπο άλλον…
Αισθητικά, ε;
Ναι. Να δείξουμε το υλικό μας. Από εκεί και πέρα δε μπορείς να το παλέψεις. Και είναι μεγάλο θέμα αισθητικής. Ο Μιχάλης τώρα θα ανοίξει και ένα δισκοπωλείο στο Θησείο με συλλεκτικούς δίσκους και θα ανακοινώσει, όπως μου είπε, στον κόσμο, “να έρχεστε με ένα στικάκι και να σας βάζουμε όλο το καινούριο μας υλικό δωρεάν σε mp3 μορφή”. Εκεί θέλω να καταλήξω ότι είναι θέμα αισθητικής. Το mp3 όμως είναι κακόγουστο. Κάποια στιγμή είχα ακούσει από έναν ηχολήπτη, θρύλο της Αθήνας, ότι οι Γερμανοί χρησιμοποιούσαν αυτήν την τεχνολογία για βασανιστήριο. Βάζανε στα αυτιά, τον κώδικα, την κυματομορφή του mp3 -δε ξέρω αν το λέω σωστά τώρα- και ήτανε πολύ βασανιστικό στα αυτιά. Κάποτε λοιπόν το χρησιμοποιούσαν σα βασανιστήριο αυτό το πράγμα και σήμερα, οι πιτσιρικάδες ακούνε σχεδόν αποκλειστικά από mp3. Κι αυτό είναι και θέμα αισθητικής. Αλλιώς ακούς ένα τραγούδι από το βινύλιο, αλλιώς από το cd, άλλη γλύκα έχει.
Τι περιμένουμε; Τι ετοιμάζεις στο δύσκολο σου χρόνο;
(γέλια) Πρώτον, θέλω να βγάλω την άνοιξη καινούριο υλικό μουσικά. Δεύτερον, έχω παραμύθια στα συρτάρια μου. Θέλω να βγούνε, να γίνουν βιβλία. Δε ξέρω με ποιον τρόπο θα γίνει αυτό, αν θα είναι σε μορφή βιβλίου ή κάπως αλλιώς. Προσπαθώ να βρω έναν άλλον τρόπο να γίνει πιο ευέλικτο όλο αυτό γιατί η αγορά με τα βιβλία νομίζω ότι έχει στουμπώσει. Ίσως να είναι και μια δικαιολογία αυτό που λέω γιατί δεν έχω το χρόνο για να τρέξω με τους εκδοτικούς όπως παλιότερα. Μπορεί. Με ενδιαφέρει να γίνει πολύ προσβάσιμο το βιβλίο σε όσο το δυνατόν περισσότερα παιδιά τα οποία δεν έχουν πρόσβαση στα βιβλία. Έχω βαρεθεί να ακούω, ακόμα και πολύ αξιόλογους και αγαπητούς σε μένα γονείς, να λένε ότι “στα παιδιά μου έχω αφήσει τα πιο δεύτερα βιβλία γιατί τα σκίζουνε και όλα τα καλά τους τα έχω μαζέψει”. Το θεωρώ πολύ κακό αυτό το πράγμα. Κι εμένα η κόρη μου έχει σκίσει βιβλία, δεν είναι κακό να το πω αυτό το πράγμα.Έσκιζε και έπαιζε με τους ήρωες των βιβλίων μαζί με τα playmobil. Για κάποιον λόγο το κάνουν αυτό τα παιδιά. Και σίγουρα μπορείς να τους πεις να μην σκίζουνε βιβλία. Μπορεί να χρειαστεί να το πεις εκατό φορές ή χίλιες. Αλλά νομίζω ότι το να τους κρύβεις τα βιβλία για να μην τα χαλάσουν, είναι πολύ πιο κακό από το να σκίσουν μια σελίδα. Ένας φίλος μου αγαπημένος, ο Βασίλης ο Παπαθεοδώρου, συγγραφέας, τον ξέρεις κι εσύ καλά, είχε εμπευστεί βιβλίο με τις σκισμένες σελίδες των βιβλίων. Τα πάντα μπορούν να γίνουν. Σε ο,τιδήποτε συμβαίνει στη ζωή μας, μπορεί να βγει κάτι καλό από αυτό.
Επίσης, προσπαθώ να μπλεχτώ με μία ομάδα που λέγεται “Διαβάζοντας” και θέλουν να κάνουν προσβάσιμα τα βιβλία σε παιδιά που δεν έχουν πρόσβαση και γι’ αυτό λόγο έχουνε επιλέξει και παιδιάτρους σε αυτό το πρότζεκτ. Πηγαίνω στο σχολείο της μικρής μου και στο νηπιαγωγείο και στο δημοτικό και μιλάω στα παιδιά για διάφορα βιβλία, όχι μόνο δικά μου. Να σου πω την αλήθεια, προσπαθώ να στήσω μια σειρά “μαθημάτων”, για ποίηση για παιδιά. Να τα φέρω σε επαφή με πoίηση που μπορεί να ευχαριστιόμαστε οι ενήλικες- ακόμα και πιο μικρές ηλικίες, με παιδιά που δε γράφουν και να τα φέρω στη διαδικασία να βγάλουν κάτι δικό τους, χωρίς να νιώθουν ότι πρέπει να γίνει οπωσδήποτε με ομοιοκαταληξία αυτό. Αυτό το λέω γιατί πηγαίνοντας στα σχολεία, όταν είμαι με πιο μικρά παιδιά, με νηπιάκια ας πούμε, ο τρόπος που βγαίνουν από μέσα τους οι ιδέες αυθόρμητα, όλα αυτά που λένε, λίγο να τους σκουντήξεις το μυαλό, όλα αυτά που ξεπηδάνε μέσα τους, αμέσως, ακόμα και από τους πρώτους μήνες που πηγαίνουν στην πρώτη δημοτικού, αμέσως μπλοκάρονται σε πολύ μεγάλο βαθμό. Είναι τόσο τρομακτικό αυτό το πράγμα. Αμέσως μπαίνουν στη διαδικασία του “σωστό ή λάθος τώρα αυτό που σκέφτηκα”.
Πολύ μεγάλο θέμα αυτό, όντως…Και έχεις δίκιο…
Πολύ μεγάλο θέμα. Να μην αφήνουν την φαντασία τους ελεύθερη. Αυτά τα πράγματα είναι τρομακτικά για μένα.
Ναι…
Πολλά περνούν από το μυαλό μου. Θέλω πάρα πολύ να επιλέξω κάποια τραγούδια των Active Member και να τα επανεκδοθούν κατάλληλα για μικρά παιδιά. Ήδη ξέρω πάρα πολλά μικρά παιδιά φίλων μας που ακούνε τη μουσική μας και τους αρέσει αλλά θέλω να ανοίξει αυτό. Γιατί είναι πάρα πολλά τραγούδια δικά μας που ξεκινούν από παραμύθια που έχουμε σκεφτεί. Άλλα μάλιστα έχουνε γίνει και παραμύθια όπως ο Ντιριγκόου Ντιριμπάι που είναι και τραγούδι των Active Member. Ή οι Μάγοι της Φωτιάς που έχω κάνει εγώ το “Μάγο της Φωτιάς” παραμύθι.
Το είχες κάνει θεατρική παράσταση αυτό, έτσι;
Έγραφα παλιότερα στο Σύγχρονο Νηπιαγωγείο και έκανα θεατρικά για παιδιά, τέσσερα είχαν βγει. Έχω κάνει κι άλλα που δεν έχουνε παιχτεί ακόμα, τα έχω στείλει για προτάσεις, ελπίζω κάποιος να με ακούσει μέσα από αυτό το σάιτ…(γέλια). Έχω πολλή χαρά για αυτά να τα κάνω. Μου αρέσει πολύ και το θέατρο και είναι μια μορφή τέχνης που βοηθάει πολύ τα παιδιά να εκφράζονται.
Κλείνω με μία ερώτηση. Φιέρα. Τι είναι σήμερα η αξιοπρέπεια; Πόσο δύσκολη είναι;
Είναι το πιο σημαντικό πράγμα που πρέπει να κρατήσουμε ζωντανό όλοι μας για να πούμε ότι και το αύριο θα είναι διαφορετικό, καλύτερο απ’ ό,τι είναι σήμερα. Έχω ένα τραγούδι, “Το ξύπνημα” το οποίο το είχα γράψει όταν πρωτοξεκινούσε όλη αυτή η κρίση. Και μιλώ για το ξύπνημά μας όταν θα έχει τελειώσει αυτή η κρίση και θα έχουμε βρεθεί όλοι κάτω σαν πατημένες ακρίδες, αλλού χέρια, αλλού πόδια και θα ψαχνόμαστε τι μας συνέβη. Και τελικά τι θα πούμε; Α, εντάξει, πέρασε μια κρίση σαν κι αυτή, πάει πέρασε, όπως τόσες φορές έχει περάσει η Ελλάδα οικονομικές κρίσεις; Ή θα έχουμε κρατήσει την αξιοπρέπειά μας; Αυτό είναι το ερώτημα για μένα.
Είσαι αισιόδοξη γι’ αυτό;
Ούτε στην αισιοδοξία ούτε στην απασιοδοξία πιστεύω πολύ. Νομίζω ότι είναι περιττά συναισθήματα. Νομίζω ότι πρέπει απλά να γίνονται όμορφα πράγματα. Οπότε δε μπορώ να σου πω καμία πρόβλεψη απαισιόδοξη ή αισιόδοξη. Απλώς θεωρώ ότι η αξιοπρέπεια μαζί με την περηφάνεια είναι πολύ σημαντικά πράγματα για να σώσουμε κάτι αν σώζεται.
Σ’ ευχαριστώ πολύ, Γιολάντα
Κι εγώ, Απόστολε, σ’ ευχαριστώ.
